Τετάρτη 13 Φεβρουαρίου 2013

Γ. Παυλόπουλος: Τι είναι η ποίηση ...

«ν να πουλ μποροσε ν πε μ κρίβεια τί τραγουδάει, γιατί τραγουδάει, κα τί εναι ατ πο τ κάνει ν τραγουδάει, δν θ τραγούδαγε».

Κυρίες και Κύριοι,Φίλες και Φίλοι,
Παραλλάζοντας ατ τ σημείωση το Πλ Βαλερύ, ποία παραπέμπει μέσως στν Ποιητ κα στν Ποίηση, θ λέγαμε: «ν νας ποιητς μποροσε ν πε μ κρίβεια τί γράφει, γιατί γράφει κα τί εναι ατ πο τν κάνει ν γράφει, δν θ γραφε».
Κι γ τώρα δν ξέρω ν σς π τί εναι Ποίηση κα γιατί γράφω ποιήματα. Πολ περισσότερο δν ξέρω ν σς π σ τί μς βοηθάει Ποίηση κα ποις εναι σκοπός της.
Τ μόνο πο ξέρω εναι πς Ποιητς ταν πάντα νας φοσιωμένος τς Ζως. Ετε τν γεμίζει χαρά, ετε τν θλίβει Ζωή, ετε τν πάει στν Ορανό, ετε τν κατεβάζει στν Κόλαση, ατς μένει πάντα φοσιωμένος της.
Τ μυστήρια γάπη του γι τ Ζω δν χει λλο τρόπο ν τν κφράσει: γράφει ποιήματα. Νομίζω τι προσπαθε ν κφράσει κυρίως ατ πο κρύβει ζωή. πως ρωτας κρύβει ατ πο μς κάνει ρωτευμένους.
Ποίηση λοιπν εναι πράξη ρωτική; μήπως πράξη πόγνωσης; μήπως κα τ δυό; Πράξη ρωτικ κα συνάμα πράξη πόγνωσης.
Γι τν ποιητικ πράξη χουν γραφτε πολλ κα διάφορα. Κα π τος διους τους τεχντες κα π τος θεωρητικούς. Πολλς φορς ο Ποιητς προσπάθησαν ν διατυπώσουν τν νύπαρκτο ρισμ τς Ποίησης, σν ν κοίταζαν σ᾿ ναν καθρέφτη που δν βλεπαν τ πρόσωπό τους, λλ τ πόλυτο κενό.

Πρόχειρα σταχυολογήματα

ποίηση εναι ατία πο φθείρει τ κάθε τί π τ μ εναι στ εναι.
Πλάτων

ποίηση να πργμα νάλαφρο, ερ κα φτερωτό.
Πλάτων

«Δι εφυος ποιητικ στιν μανικο. Τούτων γρ ο μν επλαστοι ο δ κστατικο εσίν».( τέχνη τς ποίησης εναι ργο το προικισμένου μλλον παρ το μανικο καλλιτέχνη, γιατί πρτος εναι πιδέξιος μιμητής, ν δεύτερος κατέχεται π νθουσιασμ κα το λείπει ψυχικ ρεμία).
ριστοτέλης

Ο ποιητς λων τν ποχν λαβαν μέρος στ συγγραφ νς Μεγάλου Ποιήματος ενάως ν ξελίξει.
Σέλλεϋ

λη ποίηση εναι ποίηση πειραματική.
Στβενς

ποίηση εναι ναζήτηση το νεξήγητου.
Στβενς

ποίηση εναι νας φασιανς πο χάνεται στος θάμνους.
Στβενς

ποίηση ρχίζει πάντα, ταν κάποιος πο πρόκειται ν γίνει ποιητής, διαβάζει να ποίημα.
Μίλτον

ποίησή μας δημιουργε τν ντύπωση, χι πς νακαλύψαμε κάτι καινούργιο, λλ πς θυμηθήκαμε κάτι πο εχαμε ξεχάσει.
Μπράντλεϋ

ποίηση ρχίζει μ τν πίγνωση κ μέρους μας χι τς Πτώσης, λλ το τι πέφτουμε.
Μπλούμ
ποιότητα νς μεγάλου ποιητ εναι πανταχο παροσα κα πουθεν ρατ σν μία ξεχωριστ συγκίνηση.
Κόλεριτζ Ντ Κουίνσυ

ποίηση δν εναι να λευθέρωμα τς συγκίνησης, λλ πόδραση π τ συγκίνηση. Δν εναι κφραση τς προσωπικότητας, λλ πόδραση π τν προσωπικότητα.
Τ. Σ. λιοτ

Ο νώριμοι ποιητς μιμονται. Ο ριμοι ποιητς κλέβουν.
Τ. Σ. λιοτ

« ποιητς κάνει τν αυτό του ραματιστ μέσα π μία μακριά, περιόριστη κα συστηματικ ποδιοργάνωση λων τν ασθήσεων. λες ο μορφς ρωτα, πόνου, τρέλας. Διερευν τν αυτό του, ξαντλε μέσα του λα τ δηλητήρια κα διατηρε τν πεμπτουσία τους. Δοκιμασία κατανόμαστη, που θ χρειαστε τ μεγαλύτερη πίστη, τν περάνθρωπη δύναμη, που θ γίνει ατς μέσα π᾿ λους, μέγας σακάτης, μέγας φορισμένος κα πέρτατος πιστήμων. Γιατί φτάνει τ ΑΓΝΩΣΤΟ! τσι λοιπόν, τί κι ν καταστραφε στν κστατικ πτήση του μέσα π πράγματα πρωτάκουστα, κατανόμαστα;»
ρτορ εμπώ

ποίηση παγορεύεται π να δαιμόνιο, ν κα θ ταν περβολ ν τ χαρακτηρίσει κανες γγελικό.
Σέσλαβ Μίλοζ

Στν δια τν οσία τς ποίησης πάρχει κάτι τ πρεπές: Φανερώνονται πράγματα πο δν ξέραμε πς τ κρύβαμε μέσα μας κα τρομάζουμε σ ν εχε ξεπηδήσει μία τίγρης κα στεκόταν μπροστά μας στ φς τινάζοντας τν ορά της.
Σέσλαβ Μίλοζ

ποίηση εναι κφραση, ν νας στίχος εναι κφραση, ν καθένα π τ μέρη πο παρτίζουν να στίχο, κάθε μία λέξη, εναι κφραστικ μόνα τους.Κρότσε
ποίηση δν νήκει σ᾿ ατος πο τ γράφουν λλ σ᾿ ατος πο τν χουν νάγκη.
Πάμπλο Νερούντα

ποίηση εναι πι πυκν μορφ προφορικς κφρασης.
ζρα Πάουντ

ν κάποιος μάθει καλ λληνικά, μπορε ν βρε σχεδν «λόκληρη τν ποίηση» στν μηρο.
ζρα Πάουντ

ποίηση δν χει καθόλου χρμα, λλ κα τ χρμα δν χει καθόλου ποίηση.
Ρόμπερτς Γκρέιβς

ν δν μπορες ν εσαι ποιητής, γίνε τ ποίημα.
Ντέιβιντ Καραντάιν

χειρότερη μορα γι ναν ποιητ εναι ν τν θαυμάζουν χωρς ν τν καταλαβαίνουν.
Ζν Κοκτώ

ποίηση εναι τ καταφύγιο πο φθονομε.
Κώστας Καρυωτάκης

ποίηση χει τς ρίζες της στν νθρώπινη νάσα.
Γιργος Σεφέρης

Εναι παράξενο πς γράφει κανες ποιήματα.
Γιργος Σεφέρης

ποίησις εναι νάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου.
νδρέας μπειρίκος

φο δν επες τίποτα κύριε ποιητή, γιατί νόχλησες τς λέξεις;
Κώστας Μόντης

ποίηση δν εναι τρόπος ν μιλήσουμε, λλ καλύτερος τοχος ν κρύψουμε τ πρόσωπό μας.
Μανόλης ναγνωστάκης

μορφι καραδοκε. ν εμαστε εαίσθητοι, θ τν ασθανθομε μέσα στν ποίηση λων τν γλωσσν.
Μπόρχες

ταν διαβάζουμε να καλ ποίημα, φανταζόμαστε πς κι μες θ μπορούσαμε ν τ χουμε γράψει, πς τ ποίημα προϋπρχε μέσα μας.
Μπόρχες

κατάλογος εναι νεξάντλητος πως νεξάντλητες εναι ο πειρες ασθήσεις πού μας ποβάλλει Ποίηση. Θ σταματήσω δ. Κα θ τν κλείσω μ μία φράση το Πεσόα:
νεμος φυσάει
τσι πως τν κουσε μηρος
κόμα κι ν δν πρξε ποτ

νέφερα τν Πεσόα, λλ δν σς ποκάλυψα τ νόματα κείνων πο γραψαν ατος τος στοχασμος γι τν Ποίηση. Καλύτερα τσι.σως ατς τρόπος μς φέρνει πι κοντά σε Κενον πο ποσβύνοντας λοένα τ πρόσωπό του μέσα στ ργο του, γίνεται λλος, γίνεται ο λλοι, γίνεται Κανένας. Θέλω ν π μας φέρνει πι κοντ στν Ποιητ κα στ Ποίημα.
Κα τί εναι τελικ τ Ποίημα; σως εναι τ νόμισμα πο σφίγγει στ δόντια του Ποιητς γι ν μπε στ βάρκα το Θανάτου. Μ ατ θ πληρώσει γι τ μέγα θαμα πο ξιώθηκε κα πο δν εναι λλο π τν δια τη ζωή.
χω γράψει τοτο τ χαϊ-κού:
λοι χωρμε
ο ζωντανο κι ο νεκρο
σ᾿ να ποίημα
λλ κα λη μνήμη το κόσμου χωράει μέσα στν Ποίηση. τουλάχιστον ατ τ μαγικ ντύπωση μς δίνει τέχνη τς Ποίησης. Πς σα χουν χαθε κα κενα πο θ ρθουν κα θ περάσουν κα θ χαθον θ μείνουν γι πάντα μέσα στν Ποίηση. Θ μείνουν γι πάντα μέσα στν Ποίηση «σα κι ν εναι λίγα ατ πο σταματιονται», πως θ λεγε λεξανδρινός.

(Ὁμιλία το ποιητ Γιώργη Παυλόπουλου στν κδήλωση το περιοδικο «Γράμματα κα Τέχνες» πο γινε πρς τιμήν του στ «Σπίτι τς Κύπρου»στς 8-12-1997).

Γ. Παυλόπουλος, Τα Αντικλείδια

Ο Γιώργης Παυλόπουλος (Πύργος, 1924) εμφανίστηκε στα Γράμματα το 1943 με τη δημοσίευση του ποιήματός του «Ο νεκρός Γ. Π.» στο τεύχος 4 του περιοδικού ‘Οδυσσέας’, που εξέδιδε ο ίδιος με φίλους του στον Πύργο. Έχει εκδώσει μέχρι σήμερα τις ποιητικές συλλογές: , Ερμής 1971, , Κέδρος 1980, , Στιγμή 1988, , Στιγμή 1990, , Νεφέλη 1997, , Κέδρος 2004. Με έξι μόλις βιβλία σε μια ποιητική διαδρομή 60 χρόνων γίνεται αντιληπτό ότι ο ποιητής είναι ολιγογράφος, αν και χαρακτηριστικός και σημαντικός εκπρόσωπος της γενιάς του, της Α΄ Μεταπολεμικής. Στο σύνολό της σχεδόν η ποίηση του Παυλόπουλου χαρακτηρίζεται από μια ήπια και κατασταλαγμένη δραματικότητα. Μια δραματικότητα που πηγάζει εν γένει από την απώλεια: συντρόφων, φίλων και συναγωνιστών, αγαπημένων γυναικών, της νεότητας αλλά και της ζωής γενικά που μεταβάλλεται και φεύγει, του έρωτα που αμβλύνεται και παρέρχεται. Η γραφή του είναι αισθαντική και διάχυτα μελαγχολική, εκφραστική και λιτή, ευανάγνωστη και διαυγής στην επιφάνεια, ωστόσο πολυσήμαντη και ενίοτε σκοτεινή στο βάθος της, βιωματική, αφηγηματική και με διάθεση φιλοσοφική, με εικόνες εναργείς που κινούνται διαλεκτικά μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας. Στη θεματογραφία του εξέχουσα θέση κατέχουν η μνήμη για όσα οδυνηρά βίωσε τόσο σε σχέση με τη δύστροπη εποχή στην οποία ανδρώθηκε (Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Εμφύλιος, ψυχροπολεμική μετεμφυλιακή περίοδος) όσο και σε σχέση με την προσωπική του ζωή, ένας διαβρωτικός –άλλοτε ορατός και άλλοτε αδιόρατος– φόβος, η διάψευση των οραμάτων και των ελπίδων, ο θάνατος, οι εν Άδη καταβάσεις και οι νεκροί, οι αλλεπάλληλες και διαρκείς μεταμορφώσεις, μια εναγώνια μέχρις οδύνης επιθυμία αυτοπροσδιορισμού, τα όνειρα, ο έρωτας –ως αντιστάθμισμα, εκτός των άλλων, στα επαχθή της ζωής του γεγονότα– και, κυρίως, η αγάπη η αναλλοίωτη. Εμφανή στην ποίησή του είναι ακόμη η ερωτοτροπία με θέματα και πρόσωπα από την αρχαιοελληνική λογοτεχνική παράδοση, η υιοθέτηση ορισμένες φορές τρόπων του δημοτικού τραγουδιού, καθώς και μια έντονη αυτοαναφορικότητα, ένας αγωνιώδης προβληματισμός για την ποίηση και την ποιητική –κυρίως στις συλλογές και τα ποιήματα ποιητικής αφθονούν. Πάντως, σε κάθε περίπτωση η σχέση του Παυλόπουλου με την ποίηση είναι αναμφισβήτητα ερωτική.

...................................................................................................................................................................

Στην εισήγηση σας κατά την έναρξη της προς τιμήν σας ποιητικής βραδιάς, αναφερθήκατε μεταξύ άλλων και σε ορισμένα λόγια -εν είδη αποφθέγματος- μεγάλων ποιητών, όπως στο "η Ποίηση είναι ταυτόσημη με την Αλήθεια ". Είπατε πως η Αλήθεια είναι το ζητούμενο, σε κάθε περίπτωση. Αυτό λοιπόν ψάχνει κανείς να βρει; την κρυμμένη αλήθεια;

—Σίγουρα, πέρα απ' τη γοητεία της ποίησης, είναι η Αλήθεια -δηλαδή δεν τελειώνει η ποίηση με το να μας μαγέψει απλώς.
-Να μας μαγέψει σαν λεκτικό κατασκεύασμα, σαν εικόνα;
—Σαν αισθητική έκφραση. Πέρα απ' αυτό η Ποίηση αναζητά την Αλήθεια. Αυτό κυρίως θέλει να εκφράσει.

-Φαίνεται καθαρά στο ποίημα σας "τα Αντικλείδια". Εκεί λοιπόν λέτε -απ' ό,τι καταλαβαίνω- ότι δεν υπάρχουν αντικλείδια, οι πόρτες είναι ανοιχτές. Όμως υπαινίσσεσθε στο ποίημα, ότι ο ποιητής λειτουργεί σαν ένα αντικλείδι, διότι βλέπει την κρυμμένη αλήθεια στα πράγματα.


—Είναι κι αυτό μια εκδοχή για την πρόσληψη του ποιήματος. Το ποίημα αυτό προσφέρεται για πολλές εκδοχές και όσες περισσότερες είναι αυτές, τόσο πιο καλό είναι το ποίημα. Εγώ ποτέ δεν αναλύω. Αφήνω την περαιτέρω έρευνα για τον αναγνώστη. […] Οι εκδοχές αφορούν στον αναγνώστη. Κάθε ένας, μπορεί να έχει τη δική του εκδοχή, να το προσεγγίσει με τη δική του συγκίνηση, γι αυτό οι αναλύσεις των ποιημάτων δεν ευστοχούν πάντοτε, δεν μπορείς να πεις, αυτό λέει αυτό το ποίημα.
[…]
Σουρεαλιστική -είναι λίγο- η ποίηση σας;

—Καθόλου! (με αγανάκτηση)
[…]
Εσείς το θεωρείτε επιτυχία σαν γράφων, αν ταυτισθεί ο αναγνώστης και ζήσει την ίδια συγκίνηση που ζήσατε και σεις; Toυ το εύχεστε;

—Ξέρετε στην τέχνη προσπαθούμε να αποσβήσουμε τον εαυτό μας, το πρόσωπο μας, δεν πρέπει καν να φαίνεται. Να σας πω κάτι απλό. Αν καθίσω και γράψω μια προσωπική μου ιστορία -ας πούμε μια ερωτική απογοήτευση- εκατομμύρια ερωτικές απογοητεύσεις, ποιον ενδιαφέρει αυτό; Όμως αν γράψω μ' έναν τέτοιο τρόπο που ο αναγνώστης να πει: "σα να το 'χω ζήσει αυτό, σα να είναι δική μου υπόθεση..." το καταλάβατε; Πρέπει να σβήσουμε το πρόσωπο μας μεσ' στο έργο μας. Μόνο τότε μπορούμε να φτιάξουμε κάτι. Αν καθίσουμε και χτυπιόμαστε και κλαίμε με τα προσωπικά μας συναισθήματα δεν πρόκειται να φτιάξουμε τίποτα.

-Ποιες είναι οι παράμετροι; Τι πρέπει να έχει ένα ποίημα για να πάψει να λέγεται προσωπικό; Πως να είναι;
—Δεν μπορώ να διδάξω την ποίηση. Δεν ξέρω τι είναι η ποίηση, κι αυτό εκφράζω με "Τα αντικλείδια" κλπ. Δεν υπάρχει ορισμός της ποίησης.


[…]

Εν πάση περιπτώσει να χρησιμοποιήσω πάλι τη λέξη αντικλείδι. Να πω ότι η ποίηση είναι το "αντικλείδι" -για να αναφερθώ στο ποίημα σας- για την κατανόηση του κόσμου;

—Έχω ξαναπεί πως μέσα στην ποίηση υπάρχει η αυθεντική ιστορία του κόσμου, η μη παραχαραγμένη ιστορία, διότι η αυθεντική ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμα -αν εξαιρέσουμε τον Θουκυδίδη. Αλλά η ποίηση τα λέει όλα και οι εποχές έχουν σωθεί μέσα απ' την ποίηση, αλλά και η ουσία των πραγμάτων, και η μνήμη των πραγμάτων, και τα πάντα υπάρχουν μέσα στην παγκόσμια ποίηση που έχει γραφτεί.
[…]

Και ποιος είναι τώρα ο ρόλος του ποιητή; Ο ποιητής πρέπει να έχει πράγματα να εμπνέεται. Σε μια τέτοια κοινωνία που δεν είναι ωραία;
—O ποιητής δεν μπορεί ν' ανατρέψει τίποτα. Απλώς γράφει τα ποιήματα του. Δεν μπορεί να ανατρέψει τα πράγματα του κόσμου. Αυτό έχει φανεί μέσα στους αιώνες. Εάν ανέτρεπε η ποίηση αυτά που δεν είναι καλά για τον άνθρωπο, δηλ. ο πόλεμος, μετά την Ιλιάδα δεν έπρεπε να γίνεται πόλεμος. Ο Όμηρος μας είπε τη φρίκη του πολέμου, τα πάθη των ανθρώπων μέσ' στον πόλεμο, όλα αυτά μας τα είπε, αλλά ο άνθρωπος δεν έβαλε μυαλό. -Επίσης χρειάζεται πίστη. Αν δεν πιστεύεις στον κόσμο, στο αύριο, γιατί ν' ασχολείσαι; -O ποιητής είναι αφοσιωμένος στη ζωή. Είτε η ζωή είναι έτσι ή αλλιώς, είναι αφοσιωμένος. Διότι είναι πλάσμα αγάπης ο ποιητής. Δεν μπορεί να γράψει αν δεν αγαπήσει τη Φύση, τους Συνανθρώπους του, τη Ζωή την ίδια. Τα ποιήματα δεν γράφονται με μίσος. Μπορεί να εκφράσουν το μίσος πολλές φορές, αλλά δεν γράφονται με μίσος αλλά με αγάπη και με πίστη στον άνθρωπο.

[…]

-Mπορεί η Ποίηση να γίνει ο καταλύτης που θα οδηγήσει και τον γράφοντα αλλά και τον αναγνώστη, στη Λύτρωση απ' τις αγωνίες και τα ερωτήματα;

—Δεν ξέρω αν οι αναγνώστες μπορούν να λυτρωθούν, αλλά μπορούν να συγκινηθούν και να μαγευτούν και να προσεγγίσουν μια Αλήθεια μέσα από έναν ποιητή. Οι ποιητές είναι δυστυχισμένα πλάσματα που παλεύουν μέρα νύχτα να εκφράσουν το ανέκφραστο και το πιο δύσκολο.
(Συνέντευξη του Γ. Παυλόπουλου στο περιοδικό Ύφος)
(Περιοδικό ΟΡΟΠΕΔΙΟ #1, Αύγουστος 2006)

Γ. Παυλόπουλος, Τα αντικλείδια - Προβληματισμοί

1. Τα «αντικλείδια» σημαδεύουν μια στροφή στο έργο του Παυλόπουλου. Σε τι συνίσταται αυτή η στροφή και ποια είναι η σημασία της για την περιοδολόγηση του συνολικού του έργου;

2. Οι εικόνες του ποιήματος δε συνδυάζονται με το χαλαρό τρόπο σύνδεσης των εικόνων ενός ποιήματος, αλλά οργανώνονται με τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν μια ιστορία και έτσι το ποίημα παίρνει τη μορφή αφήγησης. Για ποιο λόγο γίνεται αυτό και ποια είναι η σημασία του;

3. Τον ποιητή στα «Αντικλείδια» απασχολεί ένα πρόβλημα που είναι θεωρητικό: η φύση της ποίησης και η δυνατότητα πραγματοποίησής της. Πώς κατορθώνει ο ποιητής να μιλήσει για ένα θέμα θεωρητικό μέσα από ένα ποίημα, δηλ. μέσα από ένα είδος λόγου στον οποίο δεν επιτρέπεται να θεωρητικολογεί;

4. Στην ποιητική συλλογή «Λίγος Άμμος» (1997) του Γ. Παυλόπουλου περιλαμβάνεται το ποίημα «Ο Άλλος» που είναι δυνατό να διαβαστεί σαν συνέχιση ή απάντηση του ποιητή στον προβληματισμό του ποιήματος «Τα Αντικλείδια» σχετικά με την ποίηση. Διαβάστε τα δύο ποιήματα και βρείτε τα στοιχεία που συνιστούν ένα διάλογο μεταξύ τους.

Ο ΑΛΛΟΣ

Εκεί που πάλευα να τελειώσω το ποίημα
περασμένα μεσάνυχτα
ήρθε πάλι ξαφνικά με ανοιχτό αμάξι
με δύο γυναίκες αγκαλιά
και κάτω από το παράθυρό μου
κατέβα άθλιε μου φώναζε
παράτατα πουνα σε πάρει
σκίστα επιτέλους τα χαρτιά.

Κατέβηκα με τη ψυχή στο στόμα
όμως ο δρόμος ήταν έρημος
και τσακισμένος ξαναγύρισα στο ποίημα
κι όλη τη νύχτα πάλευα
χωρίς να το τελειώνω.