Κρατώ σημειώσεις

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ

1.Στο παρακάτω κείμενο να δώσετε τους πλαγιότιτλους κάθε παραγράφου.

2. Να εντοπίσετε τις νοηματικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των παραγράφων.

            Δεν θα ήταν άσκοπο να αναλογιστούμε ως κοινωνία τις επιπτώσεις ενός πολιτισμού της τηλεοπτικής εικόνας στη ζωή μας. Η ενσωμάτωση της λογικής των μέσων μαζικής ενημέρωσης στον ψυχισμό δημιουργεί νέες παραμέτρους, σημαδεύει την ιστορία. Τίποτα δεν είναι όπως πριν.

            Για παράδειγμα, η μονοκρατορία του χρώματος και της φωτογραφίας εξακοντίζει στο περιθώριο το γραπτό λόγο και υποθηκεύει την ανάγνωση. Η ραστώνη της συνεχούς εναλλαγής καναλιών (του ζάπινγκ) και η ευκολία της «σαρώσεως» έγχρωμων εικόνων καθιστούν αφόρητο για το παιδί τον κόπο της μελέτης και, ως εκ τούτου, το αποξενώνουν από την αποθησαυρισμένη γραμματεία.

            Σήμερα, τα νέα παιδιά θεωρούν «βουνό» την ανάγνωση των βιβλίων που δεν έχουν έγχρωμες εικόνες σε κάθε σελίδα ή εμφανίζουν μεγάλες παραγράφους. Το φαινόμενο αυτό, σε μία κοινωνία που ήδη δε διάβαζε, οφείλει να μας απασχολήσει σοβαρά, διότι το βιβλίο αποτελεί βασικό μέσο για την αγωγή. Εγείρει δε νέες απαιτήσεις για την ποιότητα και την κίνηση του εξωσχολικού αναγνώσματος, όπως είναι τα βιβλία για παιδιά και εφήβους, τα κόμικς, τα περιοδικά, τα λογοτεχνικά κείμενα.

            Όλοι δεχόμαστε, βέβαια, ότι η ενασχόληση με το βιβλίο συνιστά δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου. Η τηλεόραση, αντίθετα, έχει επιβάλλει μια ριζικά διαφορετική αίσθηση του χρόνου από εκείνη που μας κληροδότησε η παράδοση αιώνων.

            Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δε συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι.

            Τέλος, πελώρια ζητήματα τίθενται ενώπιον μας για το περιεχόμενο της διδαχής. Πώς θα μπορέσουμε να αναπτύξουμε στους νέους ανθρώπους αντίβαρο στο ρεύμα του εντυπωσιασμού; Τι είδους αγωγή θα πρέπει να δοθεί και με ποιους τρόπους, ώστε να ανακαλύψουν οι νέοι «τις πνευματικές ηδονές»; Πώς τα λόγια και το ήθος της οικογενειακής σχολικής, κοινωνικής ζωής θα εισάγουν και θα εδραιώνουν την ανθρώπινη ποιότητα;

            Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, λοιπόν, είναι πια η μόνη εξουσία, διότι εξουσιάζουν το θυμικό των ανθρώπων. Οι περισσότεροι διανοητικά αμφισβητούν την αξιοπιστία τους λέγοντας: «Μας κοροϊδεύουν». Συναισθηματικά, όμως, την έχουν αναγνωρίσει ως τη μόνη αυθεντία κι έχουν παραδοθεί άνευ όρων, αφού για το ασυνείδητο αξιόπιστο είναι ό,τι επαληθεύει την παντοδυναμία του.

                                     Β. Θερμός, Ποιμαίνοντες μετ’επιστήμης.

Εργασία

Να δώσετε τους πλαγιότιτλους των παρακάτω παραγράφων.

1. Σύμφωνα με τη Διεθνή Τράπεζα, 50-60 εκατομμύρια εκτάρια δασικής έκτασης εξαφανίζονται κάθε χρόνο. Εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού, οι χωρικοί κόβουν τα δέντρα για να τα χρησιμοποιήσουν ως καύσιμη ύλη, ενώ, επίσης, επιθυμούν να εξασφαλίσουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις γης. Τα δάση, εξάλλου, καταστρέφονται για εμπορικούς σκοπούς από πολυεθνικές εταιρίες που τα εκμεταλλεύονται. Χρησιμοποιούνται μεγάλες μηχανές που σε σύντομο χρόνο κόβουν ολόκληρα δάση.

2. Όλο το νόημα της ζωής μας συγκεντρώνεται σε πρότυπα «αφθονίας» που μας καλλιεργούνται συστηματικά μέσω της διαφήμισης, η οποία έχει σαν στόχο να συντηρεί το κέρδος και την κατανάλωση σε υψηλά επίπεδα. Έτσι, όμως, η ατμόσφαιρα μολύνεται, τα δάση εξαφανίζονται, τα ποτάμια γίνονται αγωγοί βιομηχανικών αποβλήτων, οι πόλεις γίνονται πιεστικές και αφόρητες.

3. Αναμφισβήτητα, η υπογεννητικότητα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Δυτικές υπεραναπτυγμένες κοινωνίες. Πολλές φορές, εξάλλου, στην καθημερινή ειδησεογραφία αυτών των χωρών παρουσιάζονται στατιστικά δεδομένα που με επιστημονική ακρίβεια αποδεικνύουν πως το πληθυσμιακό δυναμικό τους λίαν προσεχώς θα μειωθεί ίσως και σε ποσοστό μεγαλύτερο του 40%. Αυτό φυσικά ισχύει και για τη χώρα μας, πράγμα που αναπότρεπτα δημιουργεί ένα σκεπτικισμό στο σύνολο των πνευματικών και πολιτικών μας ανθρώπων, εφόσον ζούμε σ’ ένα από τα γεωγραφικά σημεία τομής του χριστιανικού κόσμου με τον ισλαμικό, που παρουσιάζει μια άνευ προηγουμένου πληθυσμιακή έκρηξη, λόγω του περιεχομένου της ισλαμικής θρησκείας, που ανέχεται την πολυγαμία και επιβάλλει την πολυτεκνία. Σύμφωνα με επιστημονικά έγκυρες μετρήσεις υπολογίζεται πως ο ελληνικός πληθυσμός σε 50 χρόνια από σήμερα από 10 εκατομμύρια που είναι θα συρρικνωθεί σε 6, ενώ ο πληθυσμός της γειτονικής Τουρκίας θα ξεπεράσει σχεδόν τα 100 εκατομμύρια.

4. Σε κάποιο σχολείο στο μάθημα των τεχνικών με τίτλο «Το πρόβλημα του επαγγελματικού προσανατολισμού» ένας μαθητής έφτιαξε το ακόλουθο σκίτσο: μέσα σε μια πληθώρα βιβλίων ξεπροβάλλουν δύο χέρια ζητώντας βοήθεια, και το κεφάλι ενός ταλαιπωρημένου νέου, ο οποίος ρωτά με αγωνία: «Και τώρα τι κάνουμε»; Αυτή η ερώτηση, μια ερώτηση συνταρακτική, κρύβει μέσα της το άγχος που διακατέχει την πλειονότητα των σημερινών νέων. Όλοι αναρωτιούνται: « Και τώρα που πήραμε το πτυχίο μας με τόσο κόπο τι θ’ απογίνουμε, όταν υπάρχουν τόσο υψηλά ποσοστά ανεργίας»;

5. Οι μελετητές του φυτικού κόσμου υποστηρίζουν πως το ύψος του κορμού ενός δέντρου είναι ανάλογο προς το μήκος των ριζών του. Το ίδιο πρέπει να συμβαίνει και με έναν πολιτισμό: όσο πιο βαθιές είναι οι ρίζες του στην ιστορία, τόσο πιο ψηλός θα πρέπει να είναι ο κορμός που συντίθεται από τα υλικά και πνευματικά επιτεύγματα των ανθρώπων που τον συντηρούν και τον συνεχίζουν. Εμείς, δυστυχώς, οι νεοέλληνες αποτελούμε συνεχιστές ενός πολιτισμού με ρίζες χιλιάδων χρόνων στην ιστορία, θαμνώδη όμως κορμό πολιτιστικής παρουσίας στο παρόν.

ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ

Στο παρακάτω κείμενο:

1. Να δώσετε πλαγιότιτλο για κάθε παράγραφο.

2. Να εντοπίσετε τις θεματικές ενότητες και τα μέρη του κειμένου.

3. Να δώσετε πλαγιότιτλο για κάθε νοηματική-θεματική ενότητα.

            Η ιδιωτική τηλεόραση (τουλάχιστον, κανείς δε τη λέει πλέον ελεύθερη) υποτάσσει τα πάντα στο κυνήγι της τηλεθέασης, διότι αυτή είναι η προϋπόθεση των κερδών της. Αναγνωρίζουμε ότι όλες οι επιχειρήσεις γίνονται για να έχουν κέρδη. Το θέμα όμως είναι τι είμαστε διατεθειμένοι να βγάλουμε στο σφυρί για να έχουμε κέρδος.

            Αυτή είναι η περίπτωση της ιδιωτικής τηλεόρασης. Έχοντας ως μοναδικό κριτήριο την κερδοφορία, έχει υποτάξει όχι μόνο τις ψυχαγωγικές εκπομπές, αλλά και τις ειδησεογραφικές και τις ενημερωτικές (δελτία ειδήσεων και talk shows κυρίως) στη λογική της τηλεθέασης και σε όσα αυτή συνεπάγεται.

            Για να έχει υψηλή τηλεθέαση η ειδησεογραφία, πρέπει να έχει λίγες πολιτικές ειδήσεις και πολλές «δήθεν»  κοινωνικές. Κάθε γεγονός (φόνος ή γάμος, αυτοκτονία ή ατύχημα ή ό,τι άλλο) είναι είδηση μόνον εφόσον και επειδή μπορεί να γίνει υπερθέαμα για λίγα λεπτά. Και είναι ακόμα μεγαλύτερη είδηση αν μπορεί να βγάλει και παράθυρα όπου δύο και περισσότεροι θα μονομαχήσουν προς τέρψιν του κοινού και αύξηση της τηλεθέασης.

            Αλλά και οι πολιτικές ειδήσεις παρουσιάζονται με τρόπο ώστε να κρατούν την τηλεθέαση ψηλά: η πολιτική έχει νόημα μόνο αν μπορεί κανείς να την κάνει λέξεις που θα μαστιγώσουν και κυρίως φιλμάκια που θα αποσπάσουν το μάτι. Με αυτόν τον τρόπο και για αυτόν το λόγο, η πολιτική παρουσιάζεται σαν ανόητο κουτσομπολιό, οι συγκρούσεις σαν προσωπικές φιλοδοξίες, ενώ οι καθοριστικές πολιτικές επιλογές έχουν ξεπέσει σε διαφορά image των αρχηγών.

            Τα κανάλια, με την τακτική τους να επιλέγουν την παράθεση προσωπικών απόψεων και να επιμένουν στο «διάλογο» με πρόσωπα, αντί να ενημερώνουν με στοιχεία, που είναι αποτέλεσμα έρευνας και ανάλυσης, μάλλον ενθαρρύνουν τις «εγωκεντρικές» επιθυμίες προσώπων και ομάδων, αντί να καλλιεργούν την αίσθηση της υπευθυνότητας και του συλλογικού συμφέροντος, που είναι προϋποθέσεις για τη δημοκρατία.

Στοιχεία θεωρίας

Με τις σημειώσεις προσπαθούμε να επισημάνουμε και να καταγράψουμε τα κύρια σημεία ενός κειμένου.

Αρχικά, διαβάζουμε ολόκληρο το κείμενο και αποκτούμε μια γενική εικόνα.

Κατόπιν, εντοπίζουμε το νοηματικό κέντρο του κειμένου που βρίσκετε εύκολα αν ανιχνεύσουμε το σκοπό του συγγραφέα, εντοπίσουμε δηλαδή τις προθέσεις του με βάση τις οποίες παραθέτει τις απόψεις του.

Στη συνέχεια, κρατώ σημειώσεις κατά παράγραφο ή ευρύτερες νοηματικές ενότητες.

Κατά την εξαγωγή σημειώσεων λοιπόν από μια παράγραφο ή κείμενο λειτουργώ ως εξής:

Α. Στην παράγραφο > 1.Εντοπίζω τη θεματική περίοδο της παραγράφου ή το νοηματικό της κέντρο και ανιχνεύω το θέμα με το οποίο ασχολείται.

                                     2. Διακρίνω τις λεπτομέρειες που έχουν σημασία για την ανάπτυξη της παραγράφου, βρίσκοντας τις λέξεις κλειδιά.

                                     3. Δίνω πλαγιότιτλο στην παράγραφο.

Β. Στο κείμενο > 1. Διακρίνω τις παραγράφους που αντιστοιχούν σε μέρη του κειμένου (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος)

                             2. Ομαδοποιώ τις παραγράφους του κυρίου μέρους που έχουν το ίδιο νοηματικό κέντρο και αποτελούν ευρύτερες νοηματικές ενότητες.

                             3. Δίνω πλαγιότιτλους  για τον πρόλογο, τις ευρύτερες νοηματικές ενότητες και τον επίλογο, ώστε να έχω συνοπτικές σημειώσεις.

> Με βάση τις σημειώσεις του κειμένου μπορώ να προβώ στην περίληψη και το διάγραμμά του.

Εργασία

Να κρατήσετε σημειώσεις στο παρακάτω κείμενο.

Τι θα κάνουμε με τόσα σκουπίδια;

 1. Από την εποχή της Βιομηχανικής Επανάστασης ο πλούτος και η φήμη πηγαίνουν σ’

εκείνους που επινοούν μηχανές και μεθόδους κατανάλωσης των παγκοσμίων

αποθεμάτων άνθρακα, πετρελαίου και άλλων υλικών. Ίσως όμως τώρα έφθασε ο

καιρός που θ’ αρχίσουμε να ανταμείβουμε όσους κατασκευάζουν μηχανές που

χρησιμοποιούν τα σκουπίδια της βιομηχανίας.

2. Ο άνθρωπος από την αρχή της Ιστορίας χρησιμοποίησε τα υλικά που έβρισκε δίπλα

του. Κατασκεύαζε τα εργαλεία, τα όπλα και τα ρούχα του από πέτρα, ξύλο ή δέρμα

ζώων αντιστοίχως. Άλλαζε μόνο το σχήμα και όχι τη σύσταση των υλικών. Όταν τα

ρούχα του φθείρονταν, τα πετούσε. Ο ήλιος, η βροχή και ο χρόνος οδηγούσαν στην

αποσύνθεση τους και στην απορρόφησή τους από το έδαφος.

3. Από κάποια στιγμή της Ιστορίας, ο άνθρωπος έγινε πιο επιδέξιος στην κατασκευή

αντικειμένων. Δεν χρειαζόταν πλέον να πετάει τόσο συχνά τα εργαλεία και τα ρούχα

του. Μεταβάλλοντας τη σύσταση των πρώτων υλών μπορούσε να κατασκευάσει πιο

ανθεκτικές παραλλαγές των φυσικών υλικών, οι οποίες ήταν εντελώς τεχνητές.

Διέπραξε το σφάλμα να φτιάξει σχεδόν αναλλοίωτα αντικείμενα. Το αποτέλεσμα,

ιδιαίτερα για τις βιομηχανικές χώρες, είναι ένα όλο και διογκούμενο βουνό από

σκουπίδια.

4. Ποιο είναι το πιο δύσκολο είδος σκουπιδιών; Όσο και αν φαίνεται παράξενο, τα

πλαστικά είναι το χειρότερο, παρ’ όλο που αποτελούν μόνο το ένα πέμπτο της

συνολικής ποσότητας των στερεών ρυπαντών σε μία βιομηχανική χώρα. Αλλά αυτό

το ένα πέμπτο αντιπροσωπεύει περισσότερο από 15 εκατομμύρια τόνους σκουπιδιών

το χρόνο, τα οποία σπανίως συμφέρει οικονομικά να ανακυκλωθούν.

5. Εκτός από την ανακύκλωση, ποιος άλλος τρόπος αντιμετώπισης των πλαστικών

σκουπιδιών υπάρχει; Η καταστροφή τους είναι μια απάντηση. Η κύρια δυσκολία εδώ

είναι ότι η καύση πολλών τύπων πλαστικών παράγει τοξικά αέρια, ενώ άλλοι τύποι καταστρέφουν τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται για την πολτοποίησή τους. Η

κατάσταση μπορεί να βελτιωθεί μέσω μιας ευρύτερης χρήσης βιοδιασπώμενων

πλαστικών που αποσυντίθενται σε λίγο χρόνο, όπως τα φυσικά υλικά. Δυστυχώς,

αυτό το πλαστικό δεν μπορεί, για ευνόητους λόγους, να χρησιμοποιηθεί για την

κατασκευή κτηρίων και οχημάτων.

6. Κάθε χρόνο, τα οικιακά σκουπίδια υπολογίζεται ότι περιέχουν 20 εκατομμύρια

τόνους σιδήρου και χάλυβα και 30 εκατομμύρια τόνους γυαλιού και άλλων

χρήσιμων υλικών. Φυσικά, εκείνοι που εκμεταλλεύονται αυτά τα σκουπίδια

προσδοκούν κέρδη από αυτή τη δουλειά. Το πρόβλημα βρίσκεται στην απροθυμία

των αρχών να διαθέσουν χρήματα σε συστήματα επιλογής -είναι πιο φθηνό να

στοιβάζουμε τα σκουπίδια σε χωματερές ή να τα παραχώνουμε σε ένα παλιό

ορυχείο. Κάποια μέρα όμως δεν θα υπάρχουν πλέον ακάλυπτοι χώροι και ανοίγματα

στο έδαφος. Όταν έλθει αυτή η ημέρα, ίσως οι κυβερνήσεις και τα τοπικά συμβούλια

συνειδητοποιήσουν ότι τα εργοστάσια ανακύκλωσης, όπως τα νοσοκομεία και οι

άλλες κοινωνικές υπηρεσίες, πρέπει να χρηματοδοτούνται, επειδή τα έχουμε ανάγκη

περισσότερο από τα χρήματα.

7. Το αυτοκίνητο, το σύμβολο του εικοστού αιώνα, γέννησε μια καινούργια βιομηχανία:

αυτήν της πολτοποίησής του. - Αυτά τα αστραφτερά αντικείμενα, κατασκευασμένα

από πολύτιμο χάλυβα, χαλκό και άλλα υλικά που αρχίζουν να καταστρέφονται μετά

από μερικά χρόνια, συνήθως εγκαταλείπονται και σκουριάζουν στην άκρη των

εθνικών οδών, σε χωράφια ή στους δευτερεύοντες δρόμους των πόλεων. Ωστόσο, τα

μηχανήματα συμπίεσης μπορούν να τα μετατρέψουν σε μία μάζα πάχους περίπου 80

εκατοστών που τροφοδοτεί τους φούρνους χάλυβα, για να αρχίσει από την αρχή ο

βιομηχανικός κύκλος των υλικών.

8. Αυτή η συστηματική επίθεση εναντίον των σκουπιδιών στις πόλεις μας είναι

απαραίτητη, αν θέλουμε να προλάβουμε το πρόβλημα της μείωσης των πρώτων

υλών του πλανήτη μας, που είναι βέβαια πεπερασμένες. Η βιομηχανίες αυτοκινήτων

και χαρτιού έχουν βέβαια δώσει ένα καλό παράδειγμα, αλλά είναι δύσκολο να

αντικρούσουμε μια λύση άλλη που πρότειναν δύο Αμερικανοί επιστήμονες.

9. Σύμφωνα με την τρέχουσα επιστημονική άποψη, ο φλοιός της Γης αποτελείται από

τμήματα προσαρμοσμένα το ένα στο άλλο όπως τα κομμάτια ενός παζλ. Αυτά τα

τμήματα συνεχώς μετακινούνται πάνω κάτω. Μία πλευρά ενός τμήματος μπορεί να

υποχωρήσει κάτω από την πλευρά του γειτονικού του τμήματος και να συμπιεστεί

μέσα στον γήινο φλοιό, όπου διαλύεται. Αυτή η διεργασία κανονικά είναι πολύ

αργή, αλλά σε ορισμένα μέρη κάτω από τους ωκεανούς έχει πιο γρήγορο ρυθμό. Η

προτεινόμενη λύση είναι να τοποθετηθούν τα μη επαναχρησιμοποιήσιμα σκουπίδια

σε τέτοια σημεία ώστε να προωθηθούν προς το κέντρο της Γης και έτσι να

καταστραφούν. Τελικά, αυτή η ιδέα δεν είναι και τόσο πρωτότυπη. Μήπως εδώ και

αιώνες δεν σπρώχνουμε τη σκόνη κάτω από τα χαλιά;

ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΙ                       ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ ΠΑΡΑΓΡΑΦΩΝ           ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΙ Ν.Ε.