Πέμπτη 27 Σεπτεμβρίου 2012

Παιδεία - Εκπαίδευση



Ο όρος παιδεία:  πρόκειται για την πνευματική και ηθική αγωγή του ατόμου, το σύνολο των στοιχείων εκείνων (γνώσεις, ερεθίσματα, πληροφορίες) που οδηγούν στην ηθική και πνευματική του ολοκλήρωση.

Τα είδη της παιδείας:

Α) Ανθρωπιστική παιδεία: η παιδεία που στοχεύει στην ηθική ολοκλήρωση του ανθρώπου, στην καλυτέρευσή του ως ανθρώπου και ως προσωπικότητας, στην ανάπτυξη ιδανικών.

Β) Η τεχνική παιδεία: η παιδεία που στοχεύει στη βελτίωση των όρων ζωής του ατόμου, στην ειδίκευσή του και στην προαγωγή του χώρου της παραγωγής.

Είναι σαφές ότι τα δύο αυτά είδη παιδείας αλληλοσυμπληρώνονται αφού η καλυτέρευση του βιοτικού επιπέδου του ατόμου δίνει τη δυνατότητα και για ηθικοπλαστική καλλιέργεια.


Οι παράγοντες που παρέχουν παιδεία

Η παιδεία δεν παρέχεται αποκλειστικά από το σχολικό χώρο, ο οποίος βέβαια έχει ενα εξαιρετικά μεγάλο μερίδιο στη γνωστική , διανοητική και ηθική ανάπτυξη του ατόμου, αφού αποτελεί το προστάδιο της εισόδου στα κοινωνικά δεδομένα.
Μπορεί ακόμα κανείς να αναφέρει:
  • την οικογένεια, ως πρωτογενή φορέα μετάδοσης αρχών και ιδανικών
  • το κοινωνικό περιβάλλον, ως κατεξοχήν χώρο ανταλλαγής απόψεων και αλληλοεπηρεασμού
  • τα Μ.Μ.Ε. , ως βασικό παράγοντα διαμόρφωσης σύγχρονων συνειδήσεων
  • το πολίτευμα, ως σύστημα ενθάρρυνσης ή παρεμπόδισης της ομαλής ανάπτυξης του ατόμου

Η αναγκαιότητα της παιδείας

Η παιδεία θεωρείται ως ένας απαραίτητος όρος της ζωής του ατόμου καθώς ο άνθρωπος έχει έμφυτη την τάση της ανόδου και της προόδου προκειμένου να κάνει τη ζωή του καλύτερη και να πετύχει τους στόχους του. Η παιδεία εξυπηρετεί αυτή την ανάγκη του ατόμου στο βαθμό που διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, ικανοποιεί τη γνωστική του «περιέργεια» και ενεργοποιεί το δυναμικό του.


Οι στόχοι της παιδείας

  • Ο εφοδιασμός του ατόμου με γνώσεις και μεθόδους σκέψης που θα τον βοηθήσουν να ενεργοποιήσει τις πνευματικές του δυνατότητες, να αναπτύξει την κριτική του ικανότητα και να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα . Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο άνθρωπος θα πλατύνει τους ορίζοντές του και θα αποδεσμευτεί από κάθε προκατάληψη και δεισιδαιμονία, αποκτώντας μια εσωτερική ελευθερία.
  • Η αυτογνωσία, ο σεβασμός στον εαυτό του και η εσωτερική αναζήτηση, απαραίτητα στοιχεία για την ανάπτυξη του συλλογικού πνεύματος.
  • Η συμμετοχή στα συλλογικά δρώμενα, ο εκκοινωνισμός του ατόμου, η συνειδητοποίηση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων του μέσα στο κοινωνικό σύνολο, ο σεβασμός του συνανθρώπου, η συνεργασία, η αλληλεγγύη και η ομαλοποίηση των διαπροσωπικών σχέσεων.
  • Η διάδοση των παραδοσιακών αξιών αλλά και γενικότερα του πολιτισμού.
  • Η πολιτική ωριμότητα με στόχο τη διαμόρφωση υπεύθυνων πολιτών που θα δρουν μέσα στα πλαίσια του δημοκρατικού φρονήματος και του ελεύθερου πνεύματος.
  • Το πνεύμα  και η ανάγκη συμφιλίωσης μεταξύ των λαών ώστε να προωθηθεί η ιδέα της ειρηνικής συνύπαρξης των ανθρώπων ανά τον κόσμο.
  • Η δημιουργία ικανών παραγωγικών στελεχών ώστε να επιτευχθεί η οικονομική πρόοδος της κοινωνίας.
  • Η ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας ως στοιχεία οικονομικής ανέλιξης της σύγχρονης εποχής.


Το περιεχόμενο της σημερινής παιδείας

Η σύγχρονη εποχή έχει ν’αντιμετωπίσει μια πληθώρα από προβλήματα. Κατά συνέπεια, το περιεχόμενο της παιδείας που πρέπει να παρέχεται στις μέρες μας έχει ανάγκη κάποιων συγκεκριμένων χαρακτηριστικών και κατευθύνσεων. Η καταρράκωση των ηθικών αξιών φέρνει στο προσκήνιο την ανθρωπιστική παιδεία ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να ξαναβρεί την ηθική του υπόσταση. Η στείρα εξειδίκευση δείχνει στο σύγχρονο άνθρωπο το δρόμο προς την πολυπλευρικότητα, ενώ η κοινωνική αναλγησία και η μοναξιά επιβάλλουντην κοινωνική ευαισθησία κιαι την αλληλοβοήθεια.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να προσπεράσει όλα τα στοιχεία που αποτελούν τροχοπέδη για την ολοκληρωσή του μέσα από την παιδεία, αφού χωρίς αυτή οδηγείται στην αποτελμάτωση και την αλλοτρίωση.


Ο ΟΡΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Πρόκειται για τη θεσμοθετημένη από την πολιτεία μορφή παιδείας, το σύνολο των μέσων, λειτουργιών και διαδικασιών μέσω του σχολείου με σκοπό την εσωτερική και εξωτερική διαμόρφωση του ατόμου.


Ο ρόλος και η σημασία της εκπαίδευσης

Α) για το άτομο:

  • Αξιοποίηση πνευματικών δυνατοτήτων, παροχή γνώσεων, διεύρυνση πνευματικών οριζόντων.
  • Ηθική καλλιέργεια, εξευγενισμός και «εξανθρωπισμός» του ατόμου.
  • Κοινωνικοποίηση, ομαλοποίηση σχέσεων μεταξύ των ατόμων.
  • Πολιτική συνειδητοποίηση, ενημέρωση γύρω από τις ευθύνες και τα δικαιώματα των πολιτών, πολιτειακές γνώσεις, συμμετοχή στα κοινά.
  • Προετοιμασία για τις επαγγελματικές υποχρεώσεις.
  • Ανάπτυξη πολιτιστικών αξιών και μεταλαμπάδευση των παραδοσιακών στοιχείων, απόκτηση εθνικής συνείδησης.

Β) για την κοινωνία:

  • Διασφάλιση των δημοκρατικών ιδεωδών και υγιής πολιτική ζωή.
  • Πολιτιστική εξέλιξη και πρόοδος με συμμετοχή όλων των ατόμων.
  • Οικονομική ανάπτυξη και ευημερία.



Η σύγχρονη εκπαίδευση ανταποκρίνεται επαρκώς στο ρόλο της;

Είναι σαφές ότι η σύγχρονη εκπαίδευση έχει κάνει θετικά βήματα προς τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών της, αλλά τα προβλήματα που υπάρχουν είναι πολλά και δυσεπίλυτα:
  • Έλλειψη ειλικρινούς διαλόγου μεταξύ καθηγητή και μαθητή
  • Απουσία αντικειμενικής αξιολόγησης των μαθητών με αποτέλεσμα τη βαθμοθηρία και τη μηχανική αποστήθιση γνώσεων
  • Ύπαρξη ανταγωνισμού και αντιπαλότητας ανάμεσα στους μαθητές
  • Η αυταρχική, κάποιες φορές, συμπεριφορά των καθηγητών απέναντι στους μαθητές – αντιπαιδαγωγικοί τρόποι αντιμετώπισης φαινομένων
  • Ελλιπής επιμόρφωση εκπαιδευτικών, απουσία επιστημονικής κατάρτισης τους
  • Αναχρονιστικό περιεχόμενο σχολικών εγχειριδίων και διδακτικής πράξης
  • Ασφυκτικά και απόλυτα εξειδικευμένα προγράμματα
  • Απουσία επαγγελματικού προσανατολισμού
  • Προβληματική λειτουργία σχολείων, έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής.


Οι προϋποθέσεις για μια αποτελεσματική εκπαιδευτική πράξη

  • Επιμόρφωση και επιστημονική στήριξη των εκπαιδευτικών ώστε ν’ανταποκρίνονται στα νέα δεδομένα των επιστημών.
  • Ανάπτυξη δημοκρατικού και ελεύθερου περιβάλλοντος με στόχο την κατανόηση και τη συνεργασία εκπαιδευτικών και μαθητών.
  • Παράλληλη παροχή ανθρωπιστικής και τεχνικής παιδείας.
  • Ανανέωση του περιεχομένου των συγγραμάτων και καθιέρωση του πολλαπλού βιβλίου.
  • Καλλιέργεια κριτικής σκέψης με αντικειμενική αξιολόγηση των μαθητών.
  • Ενίσχυση του ομαδικού πνεύματος στην τάξη και καλλιέργεια δημοκρατικού ήθους.
  • Κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή.
  • Αναβάθμιση του σχολείου σε πολιτιστικό κέντρο όλης της κοινωνικής ομάδας.

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού

Το έργο του εκπαιδευτικού είναι πολλαπλό. Σχετίζεται με τη
                                    
·        μετάγγιση αξιών και προτύπων
·        διάπλαση συνειδήσεων
·        παροχή γνώσεων
·        κοινωνικοποίηση

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει αυξημένη βαρύτητα στην εποχή μας αφού εμφανίζονται έντονα προβλήματα για τους νέους: έλλειψη προτύπων και ιδανικών, κατολίσθηση αξιών, τεχνοκρατία, κοινωνική παθογένεια. Έτσι, ο δάσκαλος πρέπει να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα και να:

·        ενεργοποιήσει τους νέους ανθρώπους αναπτύσσοντας την κρίση και τον προβληματισμό τους.
·        ν’αντιπαρατάξει υψηλά ιδανικά.
·        να τους βοηθήσει να αντιπαρέλθουν τη μαζικοποίηση και την έλλειψη αυτενέργειας.
·        να τους στρέψει σε πνευματικές ενασχολήσεις.
·        να τους κάνει συνειδητοποιημένους.
·        να τους κάνει ανθρώπους και προσωπικότητες ολοκληρωμένες.


Επιμέρους θέματα

Ο ρόλος της Ανώτατης Εκπαίδευσης

Στη σύγχρονη εποχή, η Ανώτατη Εκπαίδευση θεωρείται ότι δε μπορεί να εκπληρώσει το εκπαιδευτικό της έργο για τους εξής κυρίως λόγους:

  • γιγαντισμός: υπερβολικός αριθμός εισακτέων
  • χαμηλή ποιότητα: οι παρεχόμενες γνώσεις δεν καλύπτουν τις σύγχρονες απαιτήσεις
  • λειτουργία ως χώρος κοινωνικής ανάδειξης παρά επιστημονικής κατάρτισης: σχετίζεται με την άποψη ότι ο κάτοχος πανεπιστημιακού πτυχίου υπερέχει κοινωνικά.


Ο στόχος της Ανώτατης Εκπαίδευσης πρέπει να είναι:

  • η προσφορά παιδείας ανώτατης ποιότητας με επιστημονική κατάρτιση των νέων ώστε να μπορούν να σταθούν τόσο γνωστικά όσο και στο χώρο της παραγωγής.
  • ο ηθικός και ψυχικός εφοδιασμός των νέων ώστε αυτοί να είναι χρήσιμοι και κατάλληλοι για όλο το κοινωνικό σύνολο.
  • κίνητρα για αναζητήσεις και έρευνες από τους νέους επιστήμονες με στόχο την πρόοδο και την καλυτέρευση της κοινωνίας.


Α π ό ψ ε ι ς


«Την πιο μεγάλη δύναμη τη διαθέτει η πιο ελεύθερη ψυχή, η ψυχή με την πιο βαθειά παιδεία...»

Είναι γεγονός  ότι η παιδεία απελευθερώνει τον άνθρωπο και του παρέχει μεγάλη δύναμη για να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες της ζωής του. Η παιδεία διευρύνει τους πνευματικούς ορίζοντες του ατόμου και τον αποδεσμεύει από προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες. Τον απομακρύνει από την άγνοια και την πλάνη και τον καθιστά δυνατό απέναντι σε κάθε προσπάθεια εξαπάτησής του. Ο απελευθερωμένος από την αμάθεια άνθρωπος μπορεί και κρίνει, προβληματίζεται, αξιολογεί και ταυτόχρονα έχει το θάρρος να απορρίπτει οτιδήποτε θεωρεί ότι δεν προάγει το σύνολο και το άτομό του. Βρίσκεται σε μια συνεχή εγρήγορση έτσι ώστε να μπορεί ν’αντιμετωπίζει τα παραπλανητικά επιχειρήματα και την προσπάθεια ιδεολογικής χειραγώγησης από την εκάστοτε εξουσία. Όχι μόνο μπορεί να κρίνει τα στοιχεία που εισπράττει αλλά μπορεί και να τα αντικρούσει με αντίλογο που διαμορφώνεται από την πεποίθησή του ότι έχει διαμορφώσει τη σωστή άποψη. Και αυτή η πεποίθηση δημιουργείται από την παιδεία.


« Η παιδεία έχει τη δύναμη να εξανθρωπίζει τον άνθρωπο»


Το έργο της παιδείας είναι σίγουρα εξανθρωπιστικό. Αυτό γίνεται σαφές από τη στιγμή που, μέσω της παιδείας, ο άνθρωπος αποκτά γνώσεις που του καλλιεργούν το μυαλό και τον οδηγούν στην ώριμη σκέψη και στην κριτική. Η παιδεία όμως δεν εφοδιάζει τον άνθρωπο μόνο με μια σειρά από γνώσεις. Του καλλιεργεί παράλληλα και ηθικές αξίες και αρχές ώστε η καλλιέργεια του νου να συνοδεύεται από καλλιέργεια της ψυχής. Ο συνδυασμός των δύο απομακρύνει τον άνθρωπο από τη δυναστεία της αμάθειας και των ενστίκτων. Αυτό τον κάνει να λειτουργεί εξανθρωπιστικά και να θέτει στο κέντρο των δραστηριοτήτων του το συλλογικό πρωταρχικά, αλλά και το ατομικό καλό. Η παιδεία βοηθά τον άνθρωπο, όχι απλά να αποκτήσει γνώσεις και να καλλιεργήσει την ψυχή του, αλλά να στοχεύει στο να γίνει καλύτερος άνθρωπος, να αποκτήσει ιδέες και αισθήματα που θα δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του ως άνθρωπο. Πρέπει ωστόσο να επισημανθεί ότι η τεχνοκρατική παιδεία που παρέχεται στην εποχή μας δεν οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση αλλά αποσκοπεί στη δημιουργία ενός απλού παραγωγικού εργαλείου. Χρειάζεται λοιπόν η παιδεία που θα παρέχεται να είναι ανθρωπιστική, να θέτει δηλαδή στο κέντρο της τη διαμόρφωση του πραγματικού ανθρώπου με αισθήματα και ανθρωπιά.


ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Τα χαρακτηριστικά του μονοπολιτισμικού ελληνικού σχολείου

1. Η επίσημη εκπαίδευση στην Ελλάδα διαπαιδαγωγεί τους μαθητές σύμφωνα με τα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη με κύριους φορείς διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού την ελληνική γλώσσα, τη χριστιανική ορθόδοξη θρησκεία και την ιστορία.
2. Η πολιτεία αγνοεί εσκεμμένα τις πολιτισμικές διαφορές, υιοθετώντας ένα εκπαιδευτικό σύστημα που στόχο έχει τη μεγαλύτερη δυνατή εθνική και πολιτισμική ομογενοποίηση, καθώς και την αφομοίωση του «διαφορετικού¨.
3. Το σχολείο υιοθετεί το στατικό χαρακτήρα της πολιτιστικής ταυτότητας: αγνοεί τις αλλαγές της ταυτότητας ως μιας διαδικασίας που βρίσκεται συνεχώς σε εξέλιξη και την ανάγκη των «διαφορετικών» ομάδων να επαναπροσδιορίσουν κάποια στοιχεία της πολιτισμικής τους ταυτότητας σε συνάρτηση με τις κοινωνικές απαιτήσεις της χώρας υποδοχής.
4. Το σχολείο χρησιμοποιεί ένα ενιαίο και κεντρικά σχεδιασμένο αναλυτικό πρόγραμμα που τονίζει τη μονοπολιτισμική αντίληψη μέσα από όλα τα γνωστικά αντικείμενα.
5. Το εκπαιδευτικό σύστημα αδυνατεί να αναγνωρίσει την ανάγκη να διδάσκονται άλλες μητρικές γλώσσες στο σχολείο και συνακόλουθα την υποτιμά.
6. Οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν εξοικειωθεί με την έννοια της διαφοράς και της ποικιλομορφίας και στηρίζονται στις δεδομένες αναπαραστάσεις για τη δική τους ταυτότητα, την ταυτότητα των άλλων αλλά και την εκπαιδευτική πρακτική.

Οι στόχοι της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης

1. Επιχειρεί να δώσει έμφαση στην επικοινωνία των πολιτισμών και να αναδείξει τις δυναμικές σχέσεις αλληλεπίδρασης που τους συνδέουν.
2. Στοχεύει στην καταπολέμηση των στερεοτύπων και προκαταλήψεων για τους «διαφορετικούς».
3. Αντιδρά στην αφομοίωση των διαφορών και προτάσσει την αναγνώριση και το σεβασμό των «άλλων» πολιτισμών μέσα στο σχολείο.
4. Δεν περιορίζεται στην πολιτισμική διάσταση της διαφοράς αλλά αναδεικνύει τη σύνθετη φύση των κοινωνικών ιεραρχήσεων και ανισοτήτων και τα πολλαπλά επίπεδα στα οποία αυτές συγκροτούνται.
5. Αφορά το σύνολο της εκπαίδευσης πέρα από εθνικές και άλλες ιδιαιτερότητες των μαθητών. Αυτό σημαίνει ότι αφορά με τον ίδιο τρόπο και τα μέλη της κυρίαρχης ομάδας, αφού η ανάδειξη της πολλαπλότητας, της ετερογένειας και των συγκρούσεων της κυρίαρχης ομάδας μπορεί να οδηγήσει στην κατανόηση του «άλλου».
6. Έχει στόχο να δημιουργήσει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα γίνεται συνεχής διάλογος και διαπραγμάτευση, θα είναι εφικτή η ανάδειξη της πολλαπλότητας και η ισότιμη ένταξη όλων των παιδιών στο σχολικό πλαίσιο.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου