Πληροφορία - Παραπληροφόρηση

Τι είναι η πληροφορία: κάθε τι το οποίο γνωρίζουμε ήδη και το οποίο έχει επιβεβαιωθεί δεν αποτελεί πληροφορία. Αντίθετα πληροφορία είναι ένα γεγονός που αναφέρεται σε κάτι καινούργιο, θέτει σε αμφισβήτηση κάτι ήδη γνωστό ή αποτελεί κάτι αναπάντεχο.

Ωστόσο, αυτό που αποτελεί για τον καθένα πληροφορία εξαρτάται από τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες του ατόμου. Έτσι, τα αποτελέσματα κάποιων τυχερών παιχνιδιών του ΟΠΑΠ αποτελούν πληροφορία για κάποιον που συμμετέχει σε αυτά, αλλά για τους υπόλοιπους δεν έχουν καμία σημασία.

Ο όρος πληροφόρηση: πρόκειται για τη διαδικασία μετάδοσης πληροφοριών από ένα πομπό προς έναν ή περισσότερους δέκτες αλλά και τη διαδικασία συγκέντρωσης πληροφοριών από ένα δέκτη.

Τα χαρακτηριστικά της πληροφόρησης:  Η πληροφόρηση πρέπει να είναι:

α. Θετική: να παρουσιάζει αυτό που πραγματικά συνέβη

β. Πλήρης: να αναφέρονται όλες οι πτυχές των γεγονότων

γ. Ακριβής: να παρουσιάζει τα γεγονότα σε όλες τις λεπτομέρειές τους

δ. Άμεση: να καθιστά γνωστά τα γεγονότα το συντομότερο δυνατό, ώστε να μπορούν να εκτιμηθούν κατάλληλα.

Η πορεία από την πληροφόρηση στη γνώση

Η πληροφόρηση [ μετάδοση γεγονότων – συγκέντρωσή τους από το δέκτη] ακολουθείται από >

   

την ενημέρωση [ μελέτη και εμβάθυνση στις πληροφορίες ] και εν συνεχεία από  >

την κριτική [ αξιολόγηση των πληροφοριών ] και καταλήγει  >

στη γνώση [ διαμόρφωση της άποψης μετά από σύνθεση των πληροφοριών ].

Κείμενο: Η σημασία της πληροφόρησης

Χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπου είναι να παίρνει έξυπνες αποφάσεις, που για την επεξεργασία τους παίρνει πάντα μέρος λίγο πολύ το λογικό. Πολύ σπάνια η δράση των ανθρώπων, ατόμων ή ομάδων, υπαγορεύεται από το ένστικτο. Κυρίως προσδιορίζεται από τη γνώση τους για τον εξωτερικό κόσμο. Οι περισσότερες από τις πράξεις του ανθρώπου ή της ανθρώπινης ομάδας μπορούν να οριστούν ως απαντήσεις στις προσκλήσεις που του προτείνουν οι αδιάκοπες τροποποιήσεις του εξωτερικού κόσμου, οι αλλαγές της φύσης καθώς και η εξέλιξη των άλλων ανθρώπινων ομάδων και οι πράξεις άλλων ανθρώπων. Από αυτή την αλλαγή όμως, από αυτή την εξέλιξη, από αυτές τις πράξεις, στις οποίες χρειάζεται να απαντά αδιάκοπα, για να προσαρμόζονται συνεχώς στις πάντα καινούργιες συνθήκες του περιβάλλοντός του και του κόσμου, κάθε άνθρωπος, κάθε ανθρώπινη ομάδα, δεν αντιλαμβάνεται άμεσα παρά εκείνες που υποπίπτουν στις αισθήσεις τους, τις άλλες, που παράγονται λίγα χιλιόμετρα μακριά του, τις γνωρίζει μόνο από την πληροφόρηση. Η πληροφόρηση προμηθεύει στον άνθρωπο τα δεδομένα που πάνω τους καθρεφτίζει την εξυπνάδα του και ασκεί το λογικό του πριν από κάθε απόφαση: «πρέπει να ξέρεις για να προβλέπεις και να εφοδιάζεσαι» σύμφωνα με την έκφραση του Α. Comte. Η πληροφόρηση που δίνει στους ανθρώπους τις περισσότερες φορές τη γνώση για τον εξωτερικό κόσμο, προσδιορίζει επομένως σε μεγάλο βαθμό τη δράση τους. Ποιος πολεμικός αρχηγός μπορεί να αδιαφορήσει για μια υπηρεσία πληροφοριών; Μήπως η ζωή δεν είναι, όπως έλεγαν ο απόστολος Παύλος και ο Σενέκας, μια αδιάκοπη πολεμική επιστήμη;

            Πόσο απαραίτητη είναι η πληροφόρηση για τις στοιχειώδεις ανάγκες της ζωής μας σήμερα φαίνεται και από ένα απλό παράδειγμα. Ας σκεφθούμε για μια στιγμή, ότι οι πληροφορίες μας για τη συγκοινωνιακή κυκλοφορία ατονούν, αμέσως η όλη ρύθμιση της διακίνησης εκατομμυρίων ανθρώπων θα αναστατωθεί και μαζί με αυτήν ο ρυθμός της ζωής τους – η εργασία, η ανταλλαγή αγαθών, η τακτοποίηση του ελεύθερου χρόνου.

            Παράλληλα, θα ήταν λάθος να μη διαβλέψει κανείς τις δυνατότητες που διανοίγει η σημερινή τεχνολογία στην ανάπτυξη ενός οικουμενικού συστήματος πληροφόρησης. Γιατί με τη χρήση των δορυφόρων η πληροφόρηση υπερβαίνει τα εθνικά και γλωσσικά όρια των γεωγραφικών χώρων του πλανήτη μας και καθιστά δυνατή την ταυτόχρονη σχεδόν ανταλλαγή πληροφοριών πάνω σε ποικίλα προβλήματα, που αντιμετωπίζουν οι διάφορες χώρες, καθώς και στις επιστημονικές έρευνες και μεθόδους, που εφαρμόζονται για τη λύση τους. Η άμεση τηλεφωνική επικοινωνία, που στο όχι μακρινό μέλλον θα είναι και τηλεοπτική, καθιστά το χώρο μέσα στον οποίο κινείται η πληροφόρηση, οικουμενικό. Μαζί του γίνεται οικουμενικός και ο όπου γης άνθρωπος.

            Ωστόσο, όσο όμως αναγκαία είναι η πληροφόρηση για την επικοινωνία των ανθρώπων, επειδή βασικό χαρακτηριστικό της  έχει τη μεταβίβαση ενός μηνύματος σε ένα δέκτη, είναι μια επικοινωνία μονόδρομη, μεταβαίνει δηλαδή προς το δέκτη χωρίς κατ’ αρχήν να γυρίζει πίσω προς τον πομπό. Τούτο είναι εμφανέστερο στα μαζικά μέσα επικοινωνίας: ο Τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση μας πληροφορούν διαρκώς με τον δικό τους ρυθμό και ένταση χωρίς να περιμένουν από μας μιαν απάντηση, χωρίς να μπορούν να ανταποκριθούν στη δική μας απάντηση. Ο μονολογικός αυτός χαρακτήρας της πληροφόρησης εγκλείει τον κίνδυνο λοιπόν της μετατροπής του δέκτη – ανθρώπου σε έναν παθητικό αποδοχέα, ένα ενεργούμενο των πληροφοριών, με τις οποίες τροφοδοτείται.

            Σε μια κοινωνία, στην οποία εύκολα η επικοινωνία με το κοινό τείνει να λάβει τη μορφή της προπαγάνδας ή της διαφήμισης με σκοπό την όσο το δυνατό μεγαλύτερη κατανάλωση, είναι φυσικό η μαζική πληροφόρηση να γίνεται όργανο για τέτοιους σκοπούς. Στη μετατροπή της σε όργανο συντελεί αφενός το πλήθος των πληροφοριών, που μπορεί να μεταβιβαστούν με μεγάλη ευκολία και αφετέρου η ένταση με την οποία το πλήθος αυτό μπορεί να διαβιβάζεται. Τόσο το πλήθος όσο και η ένταση των πληροφοριών πιέζουν το δέκτη, έτσι που να στενεύουν τα όρια του χρόνου του και να περιορίζουν τη δύναμή του για να μπορέσει να αντιμετωπίσει κριτικά, να ανοίξει έναν εσωτερικό διάλογο με αυτό, που του προσφέρεται μονολογικά. Γι’αυτό και εύκολα η βιάζουσα την ανθρώπινη συνείδηση πληροφόρηση μπορεί να μετατραπεί σε ένα χωρίς νόημα θόρυβο. Κάτω από τη δυναστεία του θορύβου της πληροφόρησης κινδυνεύει ο δέκτης της να χάσει την ταυτότητά του και την εσωτερική του συνοχή. Γι’ αυτό και αναζητά ένα υποκατάστατο στον ίδιο τον πομπό της πληροφόρησης – το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Αυτά θα του δώσουν τη χαμένη του ταυτότητα, αφού αυτά εκπέμπουν πάντα με τον ίδιο ρυθμό τον ίδιο θόρυβο, πληρούν το κενό, που μένει στη συνείδηση, όταν λείπει ο θόρυβος.

            Η πληροφορία έχει γίνει πλέον καταναλωτικό είδος. Αυτό σημαίνει ότι δεν παρέχεται όπως αναδύεται από τα γεγονότα, μα «πακετάρεται» ή ψαλιδίζεται από τις ενοχλητικές της αποφάσεις και θα προσφερθεί στο καταναλωτικό κοινό, αφού οι «εγκέφαλοι» θα έχουν λύσει την εξίσωση που περιέχει όλες τις παραμέτρους της «καταναλωτικής συνάρτησης». Είναι τόσο ευνουχισμένη όσο χρειάζεται για να συντηρεί ευνουχισμένες τις μεταφυσικές ροπές του ανθρώπου. Κι αν είναι έτσι, τότε φαίνεται πια καθαρά ότι οι «πληροφορίες» φτερουγίζουν σήμερα πάνω από ένα πολυπληθές μεν, αλλά σιωπηλό ιστορικό τοπίο. Οι μάζες σιωπούν και δεν κάνουν πια τον κόπο να σκέφτονται καθώς ζουν τον πολιτισμό της κατανάλωσης. Και σιωπούν όχι μόνο όταν στέκονται  μπροστά στο δέκτη τους, μα και όταν υποτίθεται ότι ανταλλάσσουν «γνώμες». Μιλούν στόματα, μα δεν είναι τα άτομα που μιλούν. Είναι οι πακεταρισμένες «πληροφορίες» που ανακλώνται από στόμα σε στόμα, αλώβητες στα φανερά τους σημεία, με καλά καταχωνιασμένα τα σκοτεινά, που κανείς δεν υποψιάζεται κι ούτε σκέφτεται να θίξει. Δεν υπάρχουν ερωτηματικά. Δεν επιτρέπεται να υπάρχουν. Για όλα υπάρχει μια απάντηση. Αυτά που προσφέρονται σαν «πληροφορίες» διαπερνούν τις μάζες και συντηρούν ή δημιουργούν τους μύθους που θέλουν οι λογής σκοπιμότητες μέχρις ότου κάποιες άλλες σκοπιμότητες αντικαταστήσουν τους μύθους αυτούς με κάποιους άλλους. Η ευκολία αυτής της εναλλαγής δίνει ένα μέτρο τραγικότητας.

            Εξάλλου, η γνώση με σύμμετρο βάθος και εύρος λείπει σήμερα κατά τρόπο καταπιεστικό, γι’ αυτό και «ο πολιτισμός της ευκολίας», συνεπής προς τον εαυτό του, την αρνείται προς χάρη της γρήγορης και μαζικής πληροφόρησης. Ιδού τι λέει ο Γιάσπερς σχετικά: «Ο άνθρωπος της μάζας έχει λίγο χρόνο, η ζωή του δε στηρίζεται σε μια ολότητα, δεν υπομένει πια τις καθαρά προπαρασκευαστικές εργασίες ούτε τις προσπάθειες, των οποίων η χρησιμότητα δεν δικαιολογείται από ένα συγκεκριμένο στόχο. Δεν είναι πια ικανός ούτε για προσδοκία ούτε για ωρίμανση. Δεν περιμένει παρά μόνο άμεσες ικανοποιήσεις. Στη ζωή του πνεύματος δε βλέπει παρά μόνο μια στιγμιαία ψυχαγωγία. Έτσι το δοκίμιο γίνεται το πιο διαδεδομένο φιλολογικό είδος. Η εφημερίδα αντικαθιστά το βιβλίο, βαδίζει κανείς από νεωτερισμό σε νεωτερισμό και εγκαταλείπει τα έργα που ήταν σύντροφοι της ζωής του: διαβάζει γρήγορα, αγαπά τη συντομία, όχι αυτή που θα μπορούσε να δώσει λαβή σε ένα στοχασμό με προεκτάσεις, αλλά σε αυτή που μεταδίδει γρήγορα πληροφορίες, τις οποίες επιθυμεί κανείς να αποκτήσει και τις οποίες μπορεί αμέσως να ξεχάσει. Έχει χάσει κανείς την ικανότητα να διαβάζει και να ταυτίζεται με το περιεχόμενο του έργου». Έτσι, αντί να βλέπουμε και να συλλαμβάνουμε το περίγραμμα, την ουσία αυτών που μας προσφέρουν τα φαινόμενα, είμαστε τυφλοί μέσα σ’ ένα πληροφοριακό σύννεφο. Και αν οι συγκλονιστικές εικόνες των λιμών, της θλίψης, των ερειπίων, των καταστροφών μας παρουσιάζονται καθημερινά, τότε καταλήγουν να γίνουν κουραστικές, να μας κορέσουν, να γίνουν κοινότοπες. Ενώ λοιπόν η πληροφόρηση δίνει μορφή στα πράγματα, η υπερπληροφόρηση μας βυθίζει στην αμορφία. Προκαλεί κατάπληξη το γεγονός ότι μπορούμε να παραπονιόμαστε για την αφθονία των πληροφοριών. Κι όμως, η υπερβολή καταστρέφει την πληροφορία, καθώς μας κατακλύζει ένα αδιάκοπο κύμα γεγονότων που δε μας προσφέρουν καμία δυνατότητα προβληματισμού, επειδή, σχεδόν αμέσως, καταλαμβάνουν τη θέση τους άλλα καινούρια γεγονότα.

Θέματα προς συζήτηση

1.      Να δείξετε με αναφορές στο κείμενο τη σημασία της πληροφόρησης για το σύγχρονο άνθρωπο.

2.      Ποιες είναι οι επιπτώσεις της μαζικής πληροφόρησης;

3.      Να εντοπίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της 3^ης παραγράφου του κειμένου.

Κείμενο: Η αντικειμενική και κατευθυνόμενη πληροφόρηση

Μια πρώτη ανάλυση θα μας πει πως κάθε πληροφόρηση είναι κατευθυνόμενη. Κάθε πληροφόρηση έχει ένα στόχο, έναν αποδέκτη. Όταν στέλνω ένα μήνυμα το κατευθύνω προς κάποιον. Προφανώς αυτό το είδος της κατεύθυνσης δεν είναι το βασικό χαρακτηριστικό της κατευθυνόμενης πληροφόρησης – γιατί υπάρχει σε κάθε πληροφόρηση. Όπως θα δούμε παρακάτω, η κατευθυνόμενη πληροφόρηση δεν είναι απλώς μια πληροφόρηση που έχει κατεύθυνση (όλες έχουν), αλλά μια πληροφόρηση που την κατευθύνουν και την κατευθύνουν με κάποιο απώτερο σκοπό.

            Στην έννοια της κατευθυνόμενης πληροφόρησης υπάρχει λοιπόν η πρόθεση, η σκοπιμότητα, η υστεροβουλία. Δεν είναι μια απλή, αυθόρμητη ενέργεια επικοινωνίας. Είναι μια ειδικά σχεδιασμένη μετάδοση μηνύματος για κάποιο σκοπό. Φυσικά σκοπός υπάρχει στις περισσότερες ενέργειες ενσυνείδητης επικοινωνίας. Γιατί, όταν στέλνω μια πληροφορία, περιμένω ότι με τη λήψη της θα συντελεστεί κάποια αλλαγή στον παραλήπτη. Έστω κι αν η αλλαγή είναι η απλή «γνώση» του γεγονότος. Έτσι, όταν λέω «έξω βρέχει» έχω κάποιο τελικό σκοπό. Από το να μεταδώσω την πληροφορία μέχρι να προειδοποιήσω κάποιον να πάρει την ομπρέλα ή το αδιάβροχό του ή να του δημιουργήσω μια ψυχική διάθεση. Αν κάθε πληροφόρηση έχει έναν απώτερο σκοπό, θα έλεγα ότι η «κατευθυνόμενη» πληροφόρηση είναι αυτή που υποτάσσεται στο σκοπό της. Αυτή, όπου ο τελικός  στόχος είναι τόσο σημαντικός, ώστε να οδηγεί ακόμα και στην αλλοίωση του περιεχομένου του μηνύματος. Εδώ ο σκοπός δεν αγιάζει αλλά διαστρέφει τα μέσα.

            Στον όρο «κατευθυνόμενη πληροφόρηση» σημαντικό είναι και το υποκείμενο του κατευθύνω: γιατί η πληροφόρηση αυτή κατευθύνεται από κάποιον. Συνήθως αυτός ο «κάποιος» δεν είναι αυτός που πληροφορεί. Είναι ο εργοδότης του. Ο πελάτης π.χ. του διαφημιστή ή ο προϊστάμενος του προπαγανδιστή. Η πληροφόρηση κατευθύνεται όχι από αυτόν που την κάνει αλλά από αυτόν που την πληρώνει ή που την ελέγχει. Και τους δικούς του σκοπούς εξυπηρετεί…   

Θέματα προς συζήτηση

Ποια είναι τα στοιχεία που διαμορφώνουν την κατευθυνόμενη πληροφόρηση;

Κατευθυνόμενη πληροφόρηση και προπαγάνδα

Η κατευθυνόμενη πληροφόρηση αποτελεί παραποίηση της αλήθειας. Πρόκειται για μια τεχνική που χρησιμοποιεί η προπαγάνδα, ώστε να πετύχει τους σκοπούς της. Προπαγάνδα  είναι η εσκεμμένη χρησιμοποίηση παραπειστικών μεθόδων με στόχο τη μεταβολή της συμπεριφοράς των δεκτών και την κατεύθυνσή τους στην επιθυμητή για την πηγή πράξη.

Κατά συνέπεια, η παραπληροφόρηση (κατευθυνόμενη πληροφόρηση) αποτελεί μέρος της προπαγάνδας, στην οποία οδηγείται το άτομο μέσω

√ της συσκότισης της κριτικής του σκέψης (παραπληροφόρηση)

√ της δημιουργίας ανασφάλειας στους πολίτες (κινδυνολογία)

√ της προβολής κάποιου προσώπου ή ιδεολογίας ως σωτηρίας για τα άτομα (μεσσιανισμός).

Παραπληροφόρηση

1. Οι παράγοντες που προκαλούν την παραπληροφόρηση

·        Η είσοδος των επιχειρηματιών στο χώρο των Μ.Μ.Ε. και ο έλεγχος τους ώστε να αποκομίσουν τα μεγαλύτερα δυνατά κέρδη.

·        Τα ίδια τα Μ.Μ.Ε. που επιδιώκουν την επιτυχία και την επέκταση της επιρροής τους, ώστε να νικήσουν τον ανταγωνισμό και φυσικά να εξυπηρετήσουν τα επιχειρηματικά συμφέροντα.

·        Ο χώρος των κομμάτων τα οποία στηρίζονται σε κατευθυνόμενες πληροφορίες για να μπορέσουν να πετύχουν τη διαμόρφωση των πολιτικών πραγμάτων και την κατάκτηση της εξουσίας.

·        Το κοινό που παρασύρεται και χωρίς κριτική ικανότητα δέχεται ότι του παρουσιάζεται.

2. Οι συνέπειες της παραπληροφόρησης

·        Δημιουργεί στο κοινό μια ψευδή εικόνα της πραγματικότητας.

·        Οι άνθρωποι οδηγούνται σε λανθασμένες εκτιμήσεις και ενέργειες που επηρεάζουν τόσο την ατομική ζωή όσο και την ευρύτερη επικοινωνία και τις σχέσεις με τους άλλους ανθρώπους.

·        Η κατευθυνόμενη πληροφόρηση αποσκοπεί στη δημιουργία μιας πειθήνιας αγέλης ανθρώπων, μιας μάζας που εξαρτάται από τους βαρόνους των Μ.Μ.Ε.  Ετεροκαθορίζεται και εξυπηρετεί συγκεκριμένες σκοπιμότητες πέρα από κάθε κρίση και έλεγχο.

3.Τρόποι αντίστασης στην παραπληροφόρηση.

·        Έλεγχος και διασταύρωση των πληροφοριών με απαραίτητη προϋπόθεση την πνευματική εγρήγορση.

·        Κριτικό και ερευνητικό πνεύμα.

·        Παιδεία και πολύπλευρη μόρφωση.

Κείμενο:  Πώς μπορούμε να αντισταθούμε στην κατευθυνόμενη πληροφόρηση;

Νομίζω ότι τα βασικότερα όπλα είναι η συνεχής εγρήγορση και η σωστή κρίση. Και το πιο σημαντικό είναι να προσπαθεί ο δέκτης να ελέγχει τον ίδιο τον εαυτό του. Όλες αυτές οι κατευθυνόμενες πληροφορίες δεν μπορούν να μας κάνουν τίποτα, αν δεν τους ανοίξουμε εμείς την πόρτα και αν δεν τις ενισχύσουμε εμείς με τη δική μας τη θέληση. Έχουν λεχθεί πολλά για «πλύση εγκεφάλου», για «αόρατη» ή υποσυνείδητη διαφήμιση. Επιστημονικά έχει αποδειχθεί ότι ούτε καν να υπνωτίσετε έναν άνθρωπο δεν μπορείτε, αν δε συγκατατεθεί. Ο καλύτερος υπνωτιστής δεν μπορεί να σας υπνωτίσει δίχως τη θέλησή σας.

            Εφόσον, λοιπόν, ζείτε σ’ έναν ελεύθερο χώρο, εφόσον δεν είσαστε κλεισμένος σ’ ένα κελί φυλακής, όπου μπορούν να σας υποβάλουν σε πιέσεις που σπάζουν τις αντιστάσεις και όπου, με ορισμένα φάρμακα, μπορούν να πετύχουν να μειώσουν το «κατώφλι αντίδρασης» των νεύρων σας – εφόσον, λοιπόν, είσαστε ένας ελεύθερος, υγιής άνθρωπος, κανείς δεν μπορεί να σας πείσει να κάνετε κάτι που δεν το θέλετε. Εκτός αν το θέλετε ενδομύχως. Δεν υπάρχει διαφήμιση ή προπαγάνδα που να πείθει τους ανθρώπους παρά τη θέλησή τους. Φυσικά, αν αφήσω τον εαυτό μου να παρασυρθεί, γίνεται εκείνο που είχε πει ο Αριστοτέλης: ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να πάρει την πρώτη απόφαση, αλλά αυτή η απόφαση τον δεσμεύει για τις επόμενες.

            Η κατευθυνόμενη πληροφόρηση παίρνει δύναμη από μας. Συμμαχεί με τις ανάγκες μας, τα αισθήματά μας, τα ένστικτά μας, για να μας πείσει. Αν εμείς μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε με νηφαλιότητα, με κριτική διάθεση, χωρίς να παραδινόμαστε, χωρίς να δεχόμαστε τίποτα σαν δεδομένο, αν ελέγχουμε τα πράγματα όσο γίνεται, ψύχραιμα, αντικειμενικά, τότε μπορούμε να αμυνθούμε. Όταν εκπροσωπούμε μια παράταξη, αλλά δεν πιστεύουμε ότι η παράταξή μας έχει το αλάνθαστο, και ακούμε τις απόψεις της άλλης παράταξης και είμαστε διατεθειμένοι να δεχθούμε ορισμένες από αυτές που μας φαίνονται σωστές, τότε μπορούμε να αμυνθούμε. Αν δε διαβάζουμε μόνο μία εφημερίδα αλλά δύο – αντίθετες – και συγκρίνουμε και κρίνουμε, τότε μπορούμε να αμυνθούμε. Αν έχουμε διάλογο με τις ιδέες, με τις ιδεολογίες, με τα πράγματα, με τον εαυτό μας τον ίδιο, συνεχή διάλογο, όχι μονόλογο, τότε μπορούμε να παραμείνουμε ελεύθεροι.

            Είπα τη λέξη «ελεύθεροι» συνειδητά. Το βασικότερο πρόβλημα της κατευθυνόμενης πληροφόρησης είναι ότι προσπαθεί να μας στερήσει την ελευθερία να σκεπτόμαστε και να αποφασίζουμε εμείς, για λογαριασμό μας. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου. Πρέπει να προσπαθήσουμε να παραμείνουμε ελεύθεροι, κυρίαρχοι της σκέψης και της πράξης μας, όσο γίνεται. Ξέρω πως είναι δύσκολο, πως η σωστή απόφαση προϋποθέτει σωστές πληροφορίες. Και όταν αυτές δεν υπάρχουν τι κάνουμε; Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι μια συνεχή διύλιση του εισερχόμενου ρεύματος των πληροφοριών…».