Ρατσισμός

Ο όρος ρατσισμός: πρόκειται για διάκριση και μεροληπτική αντιμετώπιση ατόμων, ομάδων ή φυλών, που σχετίζεται με τη διάθεση του ανθρώπου να αποδέχεται σχήματα «ανωτερότητας» και «κατωτερότητας».

Τα φαινόμενα του ρατσισμού

• φυλετικός ρατσισμός: η ανωτερότητα μιας φυλής έναντι κάποιας άλλης .
• εθνικισμός: η αντίληψη της υπεροχής ενός έθνους έναντι των άλλων.
• ναζιστικές θεωρίες.
• μειονοτικοί πληθυσμοί μιας χώρας
• διακρίσεις σε βάρος ανθρώπων με κοινωνικά κριτήρια όπως άτομα με ειδικές ανάγκες, ναρκομανείς, ομοφυλόφιλοι, ασθενείς με AIDS, αναρχικοί, γυναικείος πληθυσμός κ.τ.λ.
• θρησκευτικός ρατσισμός: οι διαφορές ανάμεσα στους οπαδούς διαφόρων δογμάτων.

Τα αίτια του ρατσισμού

• οικονομικά συμφέροντα: στόχος είναι ο παραγκωνισμός και η  οικονομική εκμετάλλευση μέρους του πληθυσμού (π.χ. οι μαύροι ή οι γυναίκες ως φτηνά εργατικά χέρια)
• πολιτικές σκοπιμότητες: 

ü      η σκόπιμη καλλιέργεια της ανωτερότητας ενός λαού για στήριξη επεκτατικών βλέψεων (πχ. Χίτλερ)

ü      αποπροσανατολισμός του λαού και έλεγχος της βούλησής του ώστε ν’απομακρύνεται από τα σημαντικά κοινωνικά ζητήματα

ü      η μεταβίβαση ευθυνών σε ομάδες ή μειονότητες που ζουν σε κάποια χώρα.

• η πνευματική φτώχεια: το άτομο είναι έρμαιο των προκαταλήψεων και του φανατισμού και οδηγείται στην εύκολη αποδοχή ρατσιστικών αντιλήψεων
• ψυχολογικοί λόγοι:   η τάση του ανθρώπου να θέλει να φαίνεται ανώτερος από τον άλλο, υποβιβάζοντας και υποτιμώντας τον. Συγχρόνως, περιπτώσεις προσωπικοτήτων που για προσωπική επιβεβαίωση καλλιεργούν ρατσιστικές αντιλήψεις.
• βιολογικά αίτια:  η άποψη της βιολογικής, εκ φύσεως, υπεροχής κάποιων λαών έναντι κάποιων άλλων – προσπάθεια ιεράρχησης των φυλών.
• η μορφή της σύγχρονης κονωνίας:  ο ρατσισμός ευνοείται από την κατολίσθηση των αξιών, το φθόνο και το μίσος ανάμεσα στους ανθρώπους.

Οι συνέπειες του ρατσισμού

• ορισμένα άτομα και ομάδες περιθωριοποιούνται αφού εμποδίζεται η δημιουργική τους συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα
• η περιθωριοποίηση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα αντικοινωνικής συμπεριφοράς και κοινωνικής παθογένειας
• αυτού του είδους τα φαινόμενα δημιουργούν φόβο ανάμεσα στους ανθρώπους και κλονίζεται η κοινωνική ομαλότητα
• καταπατούνται και περιφρονούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα ενώ θίγεται η ανθρώπινη αξιοπρέπεια
• υπονομεύονται οι διαπροσωπικές σχέσεις αλλά και οι σχέσεις μεταξύ των κρατών σε διεθνές επίπεδο
• ο ρατσισμός λειτουργεί ως τροχοπέδη για κάθε προσπάθεια κοινωνικής και πολιτιστικής προόδου.

Οι τρόποι αντιμετώπισης του ρατσισμού

• η καλλιέργεια του ατόμου μέσω μιας παιδείας με ανθρωπιστικό περιεχόμενο που θα αναγνωρίζει την αξία του όρου άνθρωπος και θα τονώσει την κριτική σκέψη εις βάρος κάθε προκατάληψης και ανισότητας
• η ίδια ανθρωπιστική παιδεία αλλά και οι άλλοι παράγοντες διαμόρφωσης της κοινωνικής ζωής χρειάζεται να ωθήσουν τον άνθρωπο στην απόκτηση κοινωνικής συνείδησης και θέασης του κοινού καλού
• η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης σε θέματα ρατσισμού μέσω των Μ.Μ.Ε. και των πνευματικών ανθρώπων
• η ευθύνη των πολιτικών φορέων απέναντι στα άτομα που υφίστανται ρατσιστικές διακρίσεις με υπεύθυνη κοινωνική πολιτική και κρατική μέριμνα
• η ανάπτυξη διεθνιστικού πνεύματος ώστε ν’απομακρυνθεί κάθε αίσθημα ξενοφοβίας
• η χρησιμοποίηση του διαλόγου ως μόνου αποτελεσματικού μέσου επίλυσης των διαφορών
• η αποδοχή της άποψης ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και λειτουργούν μέσα από τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας και της δικαιοσύνης.

« Αν είναι αναγκαίο να επιλέξουμε ανάμεσα στο να αδικήσουμε ή να αδικηθούμε, η «φυσική μας τάση» είναι να προτιμήσουμε το πρώτο, αλλά επιλέγοντας το δεύτερο «τιμούμε την ανθρωπιά μας». (Ε. Παπανούτσος)

σχόλιο: Ο άνθρωπος, ως βιολογικό όν, έχει τη φυσική τάση να αδικεί καθώς με αυτόν τον τρόπο ικανοποιεί τα ένστικτά του και την επιθυμία του να επιβάλλεται με βίαιο τρόπο στους άλλους. Αυτή η συμπεριφορά δε σχετίζεται με αξίεςκαι ηθική αλλά βρίσκεται έξω από το χώρο της λογικής. Όταν όμως ο άνθρωπος λειτουργεί ως πνευματικό ον, τότε πρέπει να ρυθμίζει τη συμπεριφορά του βάσει της λογικής, της ηθικής και του δικαίου. Έτσι, ο ανθρωπος τιμά την ανθρωπιά του, όταν, ενώ μπορεί να αδικήσει, δεν το κάνει, ως αποτέλεσμα της αξιολόγησης της συμπεριφοράς του με βάση το σεβασμό της ζωής και της αξιοπρέπειας του άλλου και όχι το προσωπικό συμφέρον.

Ο θετικός ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι πρόσφυγες στη χώρα υποδοχής τους

Οικονομία

Οι πρόσφυγες μπορούν να επιφέρουν αλλαγές και βελτιώσεις τόσο στον πρωτογενή όσο και στο δευτερογενή τομέα της οικονομίας.

Α. Στη γεωργία

Ιδιαίτερα στο χώρο της γεωργίας η προσφορά των προσφύγων μπορεί να είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς πολλοί από αυτούς προέρχονται από χώρες που στηρίζονται στην αγροτική οικονομία.

Οι πρόσφυγες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση και την αναδιάρθρωση της αγροτικής παραγωγής της χώρας. Η απασχόλησή τους στις αγροτικές καλλιέργειες δίνει νέα ώθηση στην αγροτική παραγωγή στο χώρο της οποίας εμφανίζονται αρκετά προβλήματα τα τελευταία χρόνια. Κατ’αυτόν τον τρόπο μπορεί η χώρα υποδοχής να αυξήσει τα έσοδά της από την αγροτική παραγωγή και να τονώσει την αγροτική οικονομία.

Παράλληλα, η διεξοδική ενασχόληση των προσφύγων με τη γεωργία και η γνώση που μεταφέρουν πάνω σ’αυτόν τον τομέα μπορεί να οδηγήσει στην εισαγωγή και επέκταση νέων καλλιεργειών και τρόπων βελτίωσης της γεωργικής παραγωγής. Έτσι γίνεται κατανοητό ότι η αγροτική οικονομία αποκτά νέα δυναμική αφού παρουσιάζονται νέοι ορίζοντες για την ανάπτυξή της, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στη χώρα υποδοχής να ενισχύσει τις επενδύσεις και να αυξήσει τα κονδύλια για τη γεωργία σε μια προσπάθεια να αξιοποιήσει τις νέες τεχνικές και την τεχνογνωσία των προσφύγων. Με αυτόν τον τρόπο, βελτιώνεται και το βιοτικό επίπεδο τόσο των προσφύγων όσο και των γηγενών των αγροτικών περιοχών.

Β. Στη βιομηχανία

Στο χώρο της βιομηχανίας οι πρόσφυγες μπορούν να αξιοποιηθούν ως ειδικευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό. Το στοιχείο αυτό, στο βαθμό που δεν οδηγεί στην εκμετάλλευση, μπορεί να οδηγήσει μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη των βιομηχανικών μονάδων και στην αύξηση της παραγωγικότητας.

Αυτό συμβαίνει από τη στιγμή που οι πρόσφυγες έχουν ανάγκη από εργασία και κάθε κίνητρο προς αυτούς για απασχόληση, αξιοποιείται με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών.

Επιπρόσθετα, αρκετοί από τους πρόσφυγες μπορούν να έχουν την ευκαιρία να αξιοποιήσουν και να ξεδιπλώσουν τις επιχειρηματικές τους ικανότητες ώστε να αποτελέσουν σημαντικό κομμάτι της οικονομίας της χώρας υποδοχής  και από άλλες θέσεις. Αρκετοί πρόσφυγες έχουν ιδιαίτερες δυνατότητες ,ακόμα και ικανοποιητικό μορφωτικό επίπεδο, και μπορούν να προοδεύσουν μέσα από κάποιες σημαντικές θέσεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο τομέα.

Πολιτισμός

Η συμβολή των προσφύγων μπορεί να εντοπισθεί και στον πολιτιστικό χώρο.

Οι πρόσφυγες είναι φορείς κάποιων συγκεκριμένων τρόπων ζωής και αυτούς ακριβώς μπορούν να τους εισάγουν και στη χώρα υποδοχής, δίνοντας κάποια νέα στοιχεία και παρουσιάζοντας εναλλακτικές λύσεις απέναντι σ’ένα σύγχρονο τρόπο ζωής που στηρίζεται αποκλειστικά στον ατομικισμό και την υπερκατανάλωση. Πολλοί από τους πρόσφυγες, που προέρχονται από χώρες οικονομικά ασθενείς, δεν έχουν διαβρωθεί από το συγκεκριμένο τρόπο ζωής και έτσι υπάρχει η δυνατότητα να εισάγουν αγνότερες και αυθεντικότερες συμπεριφορές και οπτικές για τη ζωή.

Συνακόλουθα, σημαντική είναι και η ανανέωση και ανάπτυξη του πνευματικού χώρου, της κουλτούρας της χώρας υποδοχής καθώς  ένας αριθμός προσφύγων ασχολείται με την καλλιτεχνική παραγωγή. Η δημιουργική αφομοίωση αυτών των στοιχείων από τους καλλιτεχνικούς κύκλους της χώρας υποδοχής μπορεί να οδηγήσει σε νέες μορφές έκφρασης και σε μια αρμονική συνύπαρξη καλλιτεχνικών ρευμάτων που οδηγούν στην πολιτιστική ανανέωση και την αξιοποίηση των δυνατοτήτων του πολυπολιτισμικού πλαισίου που διαμορφώνεται στη σύγχρονη εποχή.

Κοινωνία

Η κοινωνική προσφορά των προσφύγων θα έλεγε κανείς ότι σχετίζεται άμεσα με την οικονομική τους παρουσία. Έτσι, μπορεί κάποιος να μιλήσει για πληθυσμιακή τόνωση των αγροτικών περιοχών, που σε πολλές χώρες οδηγούνται σε μαρασμό και υποανάπτυξη. Η απασχόληση των προσφύγων σε αγροτικές εργασίες προϋποθέτει και την εγκατάστασή

τους σε αγροτικές περιοχές, στοιχείο που σημαίνει και την αναβάθμιση των περιοχών αυτών καθώς και την περαιτέρω οικονομική τους άνθιση. Προς αυτή την κατεύθυνση, η πολιτεία χρειάζεται να δώσει κίνητρα στους προσφυγικούς πληθυσμούς έτσι ώστε αυτοί να είναι ικανοποιημένοι από τις συνθήκες ζωής στην επαρχία και να μην οδηγηθούν σε μετεγκατάστασή τους στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Παράλληλα, με την παρουσία και τη συμμετοχή των προσφύγων στην οικονομική ζωή της χώρας υποδοχής διευρύνεται και η καταναλωτική αγορά αφού οι πρόσφυγες αποτελούν ένα ζωντανό κομμάτι της τοπικής κοινωνίας. Συμμετέχουν λοιπόν ενεργά όχι μόνο στις διαδικασίες παραγωγής αλλά και στις διαδικασίες κατανάλωσης με γνώμονα πάντα τη βελτίωση του τρόπου ζωής τους και του βιοτικού τους επιπέδου. Έτσι συμβάλλουν σταδιακά και στην τόνωση της αγοράς, ως αγοραστικό κοινό, παρουσιάζοντας μια πολύπλευρη συμβολή στην πρόοδο του τόπου εγκατάστασής τους.

Εξωτερική πολιτική

Ο ρόλος των προσφύγων εκτείνεται και σε πολιτικό επίπεδο και ιδιαίτερα σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Είναι σαφές ότι η εισροή προσφύγων προς μια χώρα επιβάλλει τη σύναψη στενών σχέσεων με τη χώρα προέλευσης έτσι ώστε να υπάρχει συνεργασία και κοινό πρόγραμμα προς την καλύτερη αξιοποίηση αυτού του προσφυγικού πληθυσμού. Η αμοιβαία προσέγγιση των χωρών μπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων των προσφύγων και στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν έτσι ώστε να γίνουν, το συντομότερο δυνατό, ενεργά μέλη της χώρας υποδοχής και να προσφέρουν τα μέγιστα.