Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2013

Θανατική ποινή


       Θέση και αντίθεση

  • Η θεωρία της ανταπόδοσης
Η αντίληψη ότι η ποινή του θανάτου είναι η μόνη δίκαιη ποινή για το φόνο έχει τις ρίζες της στην ανταπόδοση για τα εγκλήματα ανθρωποκτονίας. Εδώ όμως βρίσκεται και το μειονέκτημα της θεωρίας αυτής, αφού στην ανταπόδοση λείπει η βεβαιότητα  της αναλογίας και της συμμετρίας, αλλά και εξαλείφεται κάθε πιθανότητα μεταμέλειας – μετάνοιας του δράστη.

  • Η θεωρία της νόμιμης άμυνας του κράτους
Στο χώρο της φιλοσοφίας του κράτους, υποστηρίχθηκε ότι το έγκλημα συνιστά προσβολή της πολιτειακής εξουσίας και η τιμωρία τη νόμιμη άμυνα. Το κύριο μειονέκτημα αυτής της θεωρίας είναι ότι νομικά στερείται ερείσματος και πολιτειολογικά καταφάσκει στο φασισμό, αφού ανάγει το κράτος σε ανώτερης υπόστασης οργανισμό. Η ουσιαστική θεοποίηση του κράτους οδηγεί στον κρατικό δαιμονισμό (ναζισμό-φασισμό) και μόνο με την εκδοχή αυτή ερμηνεύεται η αξίωση απεριορίστου κρατικού δικαιώματος για επιβολή και εκτέλεση της θανατικής ποινής.

  • Η θεωρία του εκφοβισμού
Οι υποστηρικτές της ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει καμία άλλη ποινή που να μπορεί να εκφοβίσει περισσότερο τον άνθρωπο και να τον αποτρέψει αποτελεσματικότερα από το έγκλημα. Η απειλή ενός άμεσου θανάτου είναι εκείνη στην οποία γινόταν πάντοτε προσφυγή, όταν υπήρχε απόλυτη ανάγκη άμεσης παραγωγής αποτρεπτικού αποτελέσματος. Παρά ταύτα, οι ανθρωποκτονίες εκ προμελέτης γίνονται παρά το γεγονός της υπάρξεως της ποινής του θανάτου: σ’ αυτές ο δράστης πολύ συχνά υπολογίζει ότι θα διαφύγει την ανακάλυψη, τη σύλληψη και την τιμωρία. Τέλος, υπάρχουν και περιπτώσεις που ο δράστης όχι μόνο δε φοβάται καθόλου το θάνατο, αντίθετα, τον επιθυμεί και τον επιδιώκει. Είναι εκείνες οι περιπτώσεις που η απόφαση για το έγκλημα περιλαμβάνει και την απόφαση για τον τερματισμό της ίδιας της ζωής του δράστη.

  • Θεολογική δικαιολόγηση
Σύμφωνα με αυτήν, το κράτος είναι εξουσιοδοτημένο από το Θεό, είναι δηλαδή εντολοδόχος του, να προσφεύγει σε βίαια μέτρα, ακόμα και στην θανάτωση. Εδώ όμως γεννιέται το ερώτημα, κατά πόσον το κράτος διαπερνά τα κοσμικά όρια και μεταλλάσσεται σε υπερφυσικό όργανο του Θεού, και ακόμη κατά πόσον η διαφύλαξη της ανθρώπινης ζωής επιτυγχάνεται με την καταστροφή μιας άλλης, στο όνομα μάλιστα ενός Θεού που διδάσκει τη μετάνοια και τη συγχώρεση.


Λόγοι καταλυτικοί της ποινής του θανάτου

  • Κοινωνική συνυπευθυνότητα
Η κοινωνική συνυπευθυνότητα στη διαμόρφωση του εγκληματικού τύπου, και ιδίως στη δημιουργία της αντικοινωνικής συμπεριφοράς, συζητείται σήμερα σοβαρά στην επιστήμη της εγκληματολογίας. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, οι άνθρωποι αναζητούν εγκληματικά πρότυπα με τον ίδιο τρόπο που αναζητούν πρότυπα νόμιμης αγωγής και συμπεριφοράς. Η κοινωνία, ως οργανωμένο σύνολο στο πλαίσιο της πολιτείας, δεν έχει το δικαίωμα αφαίρεσης της ανθρώπινης ζωής, γιατί η ίδια είναι μια από τις σημαντικότερες γενεσιουργές αιτίες του εγκλήματος.

  • Ψυχοπνευματική υπόσταση του ατόμου
Στην ψυχή των ατόμων που οδηγούνται στο έγκλημα κρύβονται περισσότερες ανεξέλεγκτες κοινωνικές – βιολογικές καταβολές και κληρονομικές προδιαθέσεις, που «προδικάζουν» την εγκληματική προσωπικότητα ή παρεμποδίζουν τη συμμόρφωση προς τη νομιμότητα. Σύμφωνα με την  άποψη αυτή, η εγκληματική προσωπικότητα δεν είναι παρά η συνισταμένη των βιολογικών και κοινωνιολογικών συνθηκών κάτω από τις οποίες τα άτομα διαβιούν. Σήμερα έχει αποδειχθεί η σημασία της κληρονομικότητας στην εκδήλωση εγκληματικών φαινομένων μέσα από έρευνες που καταδεικνύουν τη δύναμη της εγκληματικής προδιάθεσης, από την οποία εξαρτάται ο συναισθηματικός βίος και η κοινωνική συμπεριφορά του ατόμου. Η διδασκαλία του Φρόιντ συνέβαλε στη συνειδητοποίηση της άγνωστης πλευράς που όλοι κρύβουμε (υποσυνείδητο) και υπογράμμισε την αδυναμία να απαντηθεί το θεμελιώδες φιλοσοφικό ερώτημα της ελευθερίας της βούλησης.

  • Το ενδεχόμενο της δικαστικής πλάνης
Το ενδεχόμενο δικαστικής πλάνης δυστυχώς επαληθεύτηκε σε σωρεία υποθέσεων. Η ομολογία, η οποία στη δικαστηριακή πρακτική συχνά αποτελεί επιδίωξη, είναι το πλέον ανασφαλές όλων των αποδεικτικών μέσων, ενώ η μαρτυρία προβληματίζει για την ποικιλότητα των κινήτρων που κρύβει, κίνητρα που πολλές φορές οδηγούν ηθελημένα ή μη στο ψεύδος και, κατά συνέπεια, στη συσκότιση της κρίσης του δικαστηρίου.

  • Η ωμότητα της διαδικασίας εκτέλεσης
Οι σκληρές ποινές επενεργούν με ωμότητα, προκαλώντας ηθική άμβλυνση και μοιρολατρικό εθισμό, χωρίς να εμποδίζουν τη διάπραξη παρόμοιων εγκλημάτων. Τις διαπιστώσεις αυτές επιδεινώνουν οι οικτρές, ανέλεγκτες, ιδιαζόντως ειδεχθείς σκηνές της εκτέλεσής τους, κυριαρχικό σημείο των οποίων είναι ο στολισμένος με νομικό εξωραϊσμό σαδισμός της τελευταίας ώρας του κατάδικου. Σε όχι και τόσο παλιές εποχές, η ωμότητα της θανατικής εκτελέσεως έβρισκε άμεσα αντίκτυπο στη μαινόμενη άβυσσο της ψυχικής διαφθοράς του πλήθους, που συνέρρεε για να απολαύσει τις εκτελέσεις.
Κυρίως όμως, η όλη διαδικασία της εκτέλεσης θίγει άμεσα και βάναυσα κάθε έννοια ευνομίας, ευπρέπειας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σεβασμού στη ζωή. Ας θυμηθούμε την ταινία «Θέλω να ζήσω» και τα άθλια ντοκιμαντέρ από τις αθρόες εκτελέσεις στις αμερικανικές φυλακές, που δε στερήθηκαν βεβαίως αφειδών τηλεοπτικών προβολών. Όλη την κτηνώδη, βαθιά προσβλητική της ανθρώπινης υπόστασης χυδαιότητα της διαδικασίας εκτέλεσης της θανατικής ποινής εβίωσε ο «πρύτανης» των δημίων Pier Point, ο οποίος το ημερολόγιο που έγραψε το 1974, το αφιέρωσε στους «ανθρώπους των οποίων τα μάτια κοίταξε τελευταίος».

 Ευάγγελος Αποστολόπουλος, Η ποινή του θανάτου, εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 1980

Θέματα προς επεξεργασία
1. Ποιες θεωρίες υπέρ της θανατικής ποινής προβάλλονται στο κείμενο και με ποιο τρόπο τις ανασκευάζει ο συγγραφέας;
2. Γιατί η ποινή του θανάτου θίγει τα ανθρώπινα δικαιώματα και το σεβασμό στη ζωή;

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου