Τετάρτη 5 Μαρτίου 2014

Έλληνες και Νεοέλληνες



Οι αρετές των Ελλήνων

*      η πολιτιστική ανάπτυξη που βασίστηκε στη διαρκή αναζήτηση και προσπάθεια για πνευματική ανέλιξη
*      η έννοια του μέτρου ως βασική αξία της πορείας των Ελλήνων μέσα στο χρόνο
*      η ορθολογική αντιμετώπιση των πραγμάτων με συνέπεια την ανάπτυξη των επιστημών
*      οι συνεχείς αγώνες για ελευθερία χαρακτήρισαν στο παρελθόν αλλά και στο πρόσφατο παρόν την ελληνική φυλή, άρρηκτα συνδεδεμένοι και με την ιδιαίτερη αγάπη για την πατρίδα
*      οι αξίες της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας  αποτέλεσαν τους βασικούς άξονες της ζωής των Ελλήνων
*      τα εκπληκτικά έργα τέχνης που ενσωμάτωσαν την ευαισθησία, την λατρεία του Ωραίου και τη λεπτεπίλεπτη διάθεση έκφρασης
*      οι αρετές της φιλοξενίας, της ζεστασιάς, του αυθορμητισμού και της αισιοδοξίας χαρακτηρίζουν σε έντονο βαθμό την ελληνική φυλή και την καθιστούν παγκοσμίως μοναδική
*      η βαθιά θρησκευτικότητα αποτέλεσε κατεξοχήν παράγοντα του τρόπου ζωής του Έλληνα σε όλη τη μακραίωνη ιστορική του πορεία.

Τα αρνητικά στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας των Ελλήνων

*      ο τρόπος ζωής του Έλληνα χαρακτηρίζεται από έλλειψη οργάνωσης και προγραμματισμού με αποτέλεσμα την επιπολαιότητα σε όλες τις ενέργειές του.
*      η κοινωνική ζωή βασίζεται στην προχειρότητα, τον καιροσκοπισμό και τη μαλθακότητα ενώ έντονο είναι και το φαινόμενο του «ωχαδελφισμού» και του ατομικισμού.
*      χαρακτηριστικό της ιστορικής πορείας του Έλληνα είναι η απουσία σύμπνοιας σε κρίσιμες φάσεις και η πρόταξη της αρχομανίας και της εγωπάθειας που αποτέλεσαν τροχοπέδη για την ομαλή εξέλιξη της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.
*      η απειθαρχία στους νόμους του κράτους και η διάθεση αυτονομίας πέρα από τους κοινωνικούς κανόνες.
*      η προσπάθεια εξαπάτησης με δόλια μέσα, η δυσπιστία και η καχυποψία λειτουργούν αρνητικά στα βήματα εξέλιξης που προσπαθεί να κάνει η ελληνική φυλή.
*      το αίσθημα κατωτερότητας  λόγω της μακραίωνης δουλείας οδήγησε τους Έλληνες στην ξενομανία και στο μιμητισμό.

Η στάση του σύγχρονου ελληνισμού για να προκόψει στον παγκόσμιο σημερινό πολιτισμό

*      απαιτείται αρχικά η ομαλή σχέση και η σύμπνοια μέσα στους κόλπους της ίδιας της ελληνικής κοινωνίας ώστε να ξεπεραστούν πρώτιστα τα εσωτερικά προβλήματα.
*      το βάρος στη συνέχεια χρειάζεται να πέσει στην εξωτερική πολιτική, η οποία θα πρέπει να στηρίζεται στη χάραξη εθνικής στρατηγικής που θα προβάλλει τις θέσεις της Ελλάδας στη διεθνή κοινότητα και θα αξιοποιήσει τη θέση της στις διεθνείς οργανώσεις (Ε.Ε, ΝΑΤΟ,ΟΗΕ).
*      η προκοπή και η πρόοδος του σύγχρονου Έλληνα σχετίζεται και με την ισχυρή οικονομία ως αποτέλεσμα της παραγωγικότητας αλλά και της αυτενέργειας και πρωτοβουλίας για θετικά βήματα τόσο σε προσωπικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.
*      η προβολή και διάδοση του νεοελληνικού πολιτισμού σε συνδυασμό με το σεβασμό στην παράδοση και την ενδυνάμωση του πολιτιστικού παρελθόντος, που αποτελεί τη βάση ανάπτυξης της σύγχρονης πολιτιστικής μας ταυτότητας.
*      ενεργοποίηση του ανθρωπιστικού ιδανικού και των αξιών που εμπεριέχονται σ’αυτό με σκοπό τον εξευγενισμό του ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πνεύματος.
*      η δραστηριοποίηση και του απόδημου ελληνισμού ώστε να επιτευχθεί η συλλογικότητα και η συσπείρωση όλης της ελληνικής φυλής απανταχού της γης.


ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ:   Νεοέλληνες

Κείμενο 1:  Χαρακτηριστικά και όψεις του νεοέλληνα

(Το περιοδικό Δέντρο διοργάνωσε μια συζήτηση κατά την οποία έγινε προσπάθεια να ανιχνευθούν τα στοιχεία που συνθέτουν το πορτρέτο του σύγχρονου Έλληνα. Παρατίθενται ορισμένα αποσπάσματα).
            Γ. Μαρίνος:  Τα χαρακτηριστικά των νεοελλήνων δεν μπορούν να αποτελέσουν ένα συγκεντρωτικό πρότυπο. Έχω τη γνώμη ότι κάθε άνθρωπος είναι ένας ξεχωριστός, ολόκληρος και πλήρης κόσμος. Δεν υπάρχουν δύο όμοιοι άνθρωποι. Συνεπώς, είναι πολύ δύσκολο να αποφανθούμε ότι ο λαός τάδε έχει αυτόν τον ενιαίο χαρακτήρα, ο άλλος λαός έχει άλλον κ.ο.κ. Αλλά, όντως κάθε λαός έχει ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία καλλιεργούνται και συνεχίζονται στη διαδρομή του χρόνου και προσδιορίζουν εν μέρει τη λαϊκή ταυτότητα. Έχω τη γνώμη 'οτι ο Έλληνας είναι εξαιρετικά εγωκεντρικός. Και τα 10 εκατομμύρια Έλληνες που είμαστε σήμερα, νομίζουμε ο καθένας ξεχωριστά ότι είμαστε το κέντρο του κόσμου. Ότι αν είχαμε τις τεχνικές και άλλες δυνατότητες, θα είμαστε σε θέση να λύσουμε ως δια μαγείας όλα τα προβλήματα, τοπικά και παγκόσμια. Ο Έλληνας μεταξύ “τυρού και αχλαδίου” δίνει λύση για τα πάντα με φανατισμό και την αυτοπεποίθηση ότι αυτή είναι η λύση και καμία άλλη. Είμαστε 10 εκατομμύρια “εγώ” και πιστεύω ότι αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό είναι και η αρετή, η συνισταμένη των προτερημάτων του Έλληνα και η συνισταμένη των αδυναμιών του. Το “εγώ” επιτρέπει να κάνει κανείς και θαύματα. Όταν έχεις τρομερή αυτοπεποίθηση, τις κατάλληλες γνώσεις και την ευφυΐα, δημιουργείς τα ανεπανάληπτα έργα με τα οποία είναι πιστωμένος ο ελληνικός πολιτισμός και ό,τι σημαίνει αυτός μέχρι σήμερα. Αλλά το ίδιο το στοιχείο οδηγεί και στην κατασροφή ...
            Υπογράμμισα τα αρνητικά γνωρίσματα του Έλληνα, που τον διακρίνουν “εντός των τειχών”. Τα θετικά του στοιχεία ανθούν, όταν αυτός βρίσκεται εκτός των εθνικών ορίων. Εκεί, στο εξωτερικό, τα προτερήματά του βρίσκουν “εύκρατο κλίμα”. Εδώ δεν ευδοκιμούν πάντως...

            Ν. Δήμου:  Σκεπτόμουν και εγώ να θέσω το ερώτημα γιατί οι Έλληνες σταδιοδρομούν στην ξένην και επανεισάγονται θριαμβευτικά; Δεν μιλάω για τη “σωματική” τους επανεισαγωγή, αλλά για αυτήν την φήμη τους. Ο Σεφέρης δεν είχε πουλήσει ούτε διακόσια αντίτυπα των βιβλίων του πριν από το Νομπέλ. Ο Καζαντζάκης, βέβαια, είχε επιτυχία στο εξωτερικό πριν γίνει πασίγνωστος εδώ. Θυμάμαι ότι διάβασα τα μυθιστορήματά του στα Αγγλικά, γιατί δεν τα έβρισκα στα δικά μας βιβλιοπωλεία. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα. Ίσως, τελικά, αυτά τα δέκα εκατομμύρια “εγώ”, που δεν μπορούν να αναγνωριστούν ως αξίες, αναλώνονται στο πώς θα βάλουν “τρικλοποδιά” στο διπλανό “εγώ”, ώστε να μην μπορέσει αυτό να προωθηθεί. Αντίθετα, στο εξωτερικό αντιμετωπίζεις ένα σκηνικό διαφορετικό: η προσφορά βοήθειας είναι μεγαλύτερη ...
           
            Χρ. Γιανναράς: Με ενδιαφέρει πολύ η επιμονή μας σε μια φαινομενολογία των ελαττωμάτων μας. Οπουδήποτε του κόσμου υπάρχουν Έλληνες που γκρινιάζουν με τα ελαττώματα των συμπατριωτών τους. Τα επισημαίνουν, συνεχώς με αυτά ασχολούνται, αλλά δεν τα αιτιολογούν. Αν π.χ. παραδεχτούμε ότι είμαστε εγωκεντρικοί, ένα σύμπτωμα ολοφάνερο, εγγεγραμμένο στο γονότυπό μας τότε η συζήτηση τελείωσε. Μήπως όμως υπάρχει κι μια ερμηνεία πέρα από το βιολογικό προκαθορισμό; Πάνω σε αυτό θα μπορούσαν να ακουστούν διάφορες απόψεις ...
            Αν μου επιτρέπετε, η ελάχιστη συνεισφορά μου επι του θέματος είναι η εξής: ο σημερινός εγωκεντρισμός και ατομισμός του Έλληνα, νομίζω ότι, σε ένα μεγάλο ποσοστό, είναι, όπως λένε οι ψυχολόγοι, η υπεραναπλήρωση μίας βαθύτατης μειονεξίας. Αυτή τη μειονεξία δεν την ανάγω ούτε ιδεολογικά ούτε συναισθηματικά. Την ψηλαφώ στα κείμενα της νεοελληνικής “πνευματικής” παράδοσης, από τον Κοραή -ίσως και πιο πριν – μέχρι σήμερα. Η μειονεξία ότι τα πολιτιστικά φώτα είναι εκεί, στην Εσπερία, που είναι το μέγιστο των ιδεωδών μας, ενώ εμείς είμαστε δεύτεροι, καθυστερημένοι, υπανάπτυκτοι, καταϊδρωμένοι, που δεν μπορούμε να σταθούμε στα πόδια μας.
            Α. Σιδέρη:  Όταν άκουσα το ερώτημα που αφορούσε στη φύση του νεοέλληνα και της κοινωνίας μας, φοβήθηκα πολύ ότι η συζήτηση θα ξεστράτιζε στο να μιλήσουμε για τα ελαττώματα και τα προτερήματα της φυλής. Πιστεύω ότι έγινε μια προσπάθεια να μην γίνει κάτι τέτοιο. Ο κύριος Γιανναράς είπε καθαρά πως οτιδήποτε συμβαίνει δεν είναι θέμα γονοτύπου. Παρόλα αυτά δεν αισθάνομαι ότι αποφύγαμε εντελώς τον κίνδυνο να παρασυρθούμε προς την κατεύθυνση που προανέφερα. Πιθανή αιτία υπήρξε το γεγονός που συχνά μας συμβαίνει: όταν καλούμεθα να περιγράψουμε κάτι, προσπαθούμε συγχρόνως να το αξιολογήσουμε. Δηλαδή να κρίνουμε, να μιλήσουμε όχι για το πώς αλλά για το πόσο άξιοι ή ανάξιοι είμαστε. Όμως αυτογνωσία δεν είναι αυτό το πράγμα. Είναι να μάθουμε ποιοι και τι και γιατί είμαστε ό,τι είμαστε. Ανάμεσα στο άξιοι και ανάξιοι, στα προτερήματα και στα ελαττώματα ταλαντευόμενοι πάντα, με τα προτερήματα να μας ανεβάζουν και τα ελαττώματα να μας καταβαραθρώνουν, δεν μάθαμε ποτέ, φοβάμαι, ποιοι είμαστε.

            Ν. Τζάννος: Ακούστηκαν ορισμένες απόψεις για τα χαρακτηριστικά μας, αλλά δεν άκουσα για την ευτυχία μας. Κάτι που δεν έχει σχέση με την ανάπτυξη. Δεν άκουσα για τη μοναξιά μας, που δεν έχει να κάνει με όλη αυτή την ιστορία του νεοέλληνα: για πράγματα καθημερινά, απτά, για τα οποία εσείς μπορείτε να μιλήσετε. Θα ήθελε να ακούσω ορισμένα πράγματα για την καθημερινή μας ευτυχία, που δεν αποτελεί θέμα οικονομικών δεικτών ανάπτυξης. Όχι ότι μας έχουν λείψει εντελώς οι όροι εκείνοι, που παλαιότερα μας έκαναν πιο συντροφικούς, αλλά σήμερα κάτι λείπει. Τι είναι αυτό; Στις παλιές ελληνικές ταινίες που βλέπουμε στην τηλεόραση, αυτό που μας λείπει κυκλοφορεί. Στο “Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο”, ο ήρωας, που έχει ανάγκη, λέει στους φίλους: “θα με φροντίσει το ... ΙΚΑ της γειτονιάς”. Να μια αξία που χάθηκε, αλλά γιατί;

            Χρ. Γιανναράς:  Αυτή η ευτυχία της καθημερινότητας ή με άλλα λόγια το ερώτημα: “Γιατί να είμαι Έλληνας; Τι μου προσφέρει η ιδιότητα αυτή στον προσωπικό μου βίο;” είναι το ζητούμενο. Εάν το να είμαι Έλληνας μου προσφέρει την άθλια εικόνα των συγκοινωνιών, των απεργιών, τα χρεοκοπημένα πολιτικά ήθη, τον αισθητικό εκβαρβαρισμό ... ή επειδή μου προσφέρει ιστορικούς τίτλους, δεν μου χρειάζεται: καλύτερα να πάρω υπηκότητα Γκάνας. Το ότι μπορώ και καυχώμαι για την καταγωγή μου από τον Περικλή, αυτό μου παρέχει η ελληνική μου ταυτότητα; Όχι βέβαια... Με ενδιαφέρει να είμαι Έλληνας και έχει σημασία αυτό, όταν μου δίνει νόημα καθημερινού βίου. Εάν η ταυτότητά μου αυτή νοηματοδοτεί και κάνει ευτυχισμένη την καθημερινότητά μου. Εάν είναι ένα μέτρο ζωής, που μπορεί να αντισταθεί στη σημερινή, πράγματι, κρίση του πολιτισμού μας. Λοιπόν, πέσαμε απόψε σε μια συνηθισμένη παγίδα: μιλάμε για την Ελλάδα σαν να πρόκειται για ένα αντικειμενικό μέγεθος, το οποίο εξαντλείται σε οικονομικούς δείκτες, σε κατά κεφαλήν εισόδημα, σε αποδοτικότητα δημόσιων οργανισμών ... Τελικά, σε προσωπικό επίπεδο, το ερώτημα τίθεται όπως έθεσε ο φίλος μας: μου προσφέρει ένα νόημα ζωής το να είμαι Έλληνας;
            Κάποτε, ακόμα και σε κείμενα της πιο μαύρης περιόδου, της απαιδευσίας και του σκοταδισμού, η ιδιότητα του Έλληνα έφερνε μια καύχηση αριστοκρατικής καταγωγής, ευγένειας. Σήμερα φέρνει μόνο ντροπή. Δεν βλέπω το λόγο γιατί να συνεχίζεται αυτή η ντροπή. Είναι προτιμότερο να προχωρήσει η αλλοτρίωση ραγδαία, να αλλάξουμε και τα ονόματά μας. Ναι, να το κάνουμε, εάν δεν υπάρχει νόημα σε ό,τι είμαστε. Εάν ο ελληνισμός δεν καταθέτει ως πρόταση το νόημά του, με πανανθρώπινη εμβέλεια, εάν δεν ενδιαφέρει εξίσου το Νεοϋορκέζο και τον κάτοικο του Τόκιο, εάν δεν κομίζει τίποτα, εάν είναι, απλώς, ένα μουσειακό είδος, με συγχωρείτε πολύ, δεν θα πάρω.

Θέματα προς επεξεργασία

1. Υποθέστε ότι παρακολουθήσατε τη συζήτηση αυτή. Να παρουσιάσετε στην τάξη τα πιο σημαντικά σημεία από τα παραπάνω αποσπάσματα.
2. Γιατί ο Γ. Μαρίνος ισχυρίζεται ότι οποιαδήποτε χαρακτηριστικά των νεοελλήνων δεν μπορούν να αποτελέσουν ένα συγκεντρωτικό πρότυπο;
3. Ποια αρνητικά χαρακτηριστικά του Έλληνα παρουσιάζονται στο α΄ απόσπασμα;
4. Γιατί οι Έλληνες διαπρέπουν στο εξωτερικό αλλά στο εσωτερικό της χώρας παρουσιάζουν αρνητικά στοιχεία;
5. Πώς εξηγεί ο Χ. Γιανναράς τα ελαττώματα των Ελλήνων;
6. Να παρουσιάσετε το επιχείρημα της Α. Σιδέρη σχετικά με την άποψή της ότι “δε μάθαμε ποτέ ποιοι είμαστε”.
7. Πώς αντιμετωπίζει ο Χ. Γιανναράς το ερώτημα: “τι μου προσφέρει η ελληνικότητα στον προσωπικό μου βίο”;
8. νοηματοδοτώ, δικαιολογώ, πραγματοποιώ: να αναλύσετε τις λέξεις στα συνθετικά τους και να σχηματίσετε 4 νέες λέξεις για κάθε μια, διατηρώντας το β΄ συνθετικό.
9. “Λησμονήσαμε το '21. Το κάναμε κίνητρο πατριωτικής φλυαρίας, ημέρα αργίας, αφορμή παρελάσεων, λαβάρων και σημαιών, θωπεία της εθνικής ματαιοδοξίας μας, αλλά το διαγράψαμε ως παράδειγμα ζωής, ως πρότυπο άξιο να το μιμηθούμε”. (Κ. Μπαστιάς). Με δεδομένη την πείρα που έχετε από τις σχολικές γιορτές, ποια πιστεύετε ότι είναι η σημασία των εθνικών επετείων;
10. Στη σχολική εφημερίδα διαβάσατε ένα άρθρο ενός συμμαθητή σας στο οποίο υποστήριζε ότι η παράδοση είναι ανασχετική δύναμη του πολιτισμού και θεωρήσατε σκόπιμο να ανοίξετε ένα διάλογο μαζί του, από τις στήλες της εφημερίδας, για τη δημιουργική σύζευξη της παράδοσης και του σύγχρονου πολιτισμού. Να παρουσιάσετε αναλυτικά τα επιχειρήματά σας, προσπαθώντας να κεντρίσετε το ενδιαφέρον και άλλων συμμαθητών σας στο διάλογο αυτό (500 λέξεις).

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου