Τετάρτη 5 Μαρτίου 2014

Μνημεία



Θεματική ενότητα: Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα – Μνημεία

Κείμενο 1:  Ο λόγος της Μελίνας Μερκούρη στην Oxford Union για τα Μάρμαρα του  Παρθενώνα
            Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Κυρίες και Κύριοι,
            Καταρχάς, επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω την Oxford Union που έφερε το θέμα αυτό για συζήτηση και ευχαριστώ που με προσκαλέσατε. Νομίζω ότι θα ήταν καλό αυτό το βράδυ να ακουστεί μια ελληνική φωνή. Μια φωνή έστω με τη φτωχή μου προφορά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης το μεγάλο αριθμό Βρετανών πολιτών που συνηγόρησαν υπέρ των θέσεων της κυβέρνησης, όπως και τα αξιότιμα μέλη και των δύο σωμάτων του κοινοβουλίου που εκδήλωσαν ενδιαφέρον και συμπάθεια για το αίτημα της επιστροφής των μαρμάρων.
            Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Όπως υπάρχει ο Δαβίδ του Michael Angelo. Υπάρχει η Αφροδίτη του Da Vinci. Υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλη. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Ξέρετε, λένε ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε ένας θερμόαιμος λαός. Να σας πω κάτι, είναι αλήθεια. Και είναι γνωστό πως δεν αποτελώ εξαίρεση. Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πώς πάρθηκαν τα Μάρμαρα από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω. Το υπόσχομαι […]
            Η κυβέρνησή μου έχει ζητήσει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Μας το αρνήθηκαν. Ας σημειωθεί ότι δε θα εγκαταλείψουμε ποτέ το αίτημα αυτό. Επιτρέψτε μου να απαντήσω στα μόνιμα επιχειρήματα ενάντια στην επιστροφή και να ασχοληθώ με αυτά ένα προς ένα.
            Τα μάρμαρα, λένε, πάρθηκαν με νόμιμη διαδικασία. Ρωτά αν η δωροδοκία και εξαχρείωση των αξιωματικών δεν αντιτίθενται στη «νόμιμη διαδικασία». Και βεβαίως θα πρέπει να ρωτήσουμε. Είναι νόμιμο να διαπραγματεύεται κανείς με τους Τούρκους για το πιο πολύτιμο από τα ελληνικά υπάρχοντα, όταν η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τουρκικό ζυγό;
            Παραμένει ένα δεύτερο επιχείρημα παρά το ότι έχει έκτοτε αμφισβητηθεί από πολλούς Βρετανούς περιηγητές στην Ελλάδα την εποχή αυτή. «Οι αδαείς και δεισιδαίμονες Έλληνες ήταν αδιάφοροι για την τέχνη και τα μνημεία τους». Αυτό βέβαια υπονοεί ότι ήταν τυφλοί, ασυνείδητοι και άκαρδοι. Ποιοι; Οι Έλληνες που πολύ μετά τον Περικλή δημιούργησαν τα θαύματα της Βυζαντινής Τέχνης. Οι Έλληνες που, ακόμα και κάτω από την Οθωμανική κατοχή, δημιούργησαν σχολές τέχνης και χειροτεχνίας. Οι Έλληνες που, παρά τα 400 χρόνια τουρκικής κατοχής, διατήρησαν με πείσμα τη γλώσσα και τη θρησκεία τους. Μόλις έγινε ανεξάρτητη η Ελλάδα, ένα από τα πρώτα νομοθετικά διατάγματα που πέρασαν από την ελληνική κυβέρνηση ήταν εκείνο για την προστασία και τη συντήρηση των εθνικών μνημείων. Είναι αυτό αδιαφορία; Θεωρούμε αυτή την κατηγορία τερατώδη. Θα έχετε σίγουρα ακούσει, αλλά επιτρέψτε μου, να επαναλάβω τι είπε ένα γέρος Έλληνας στον J.C. Hobhouse. «Παίρνετε τους θησαυρούς μας. Σας παρακαλώ να τους φυλάξετε καλά. Μια μέρα θα τους ζητήσουμε πίσω». Μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο άνθρωπος αυτός μιλούσε για λογαριασμό του;
            Επιχείρημα 3ο. Αν τα μάρμαρα επιστραφούν, αυτό θα αποτελέσει ένα προηγούμενο που μπορεί να οδηγήσει στην εκκένωση των μουσείων. Συγχωρέστε με, αλλά αυτό είναι κοινή κολακεία. Ποιος πρόκειται να ζητήσει και ποιος πρόκειται να επιτρέψει το άδειασμα των μουσείων; Επιτρέψτε μου να δηλώσω, για άλλη μια φορά, ότι πιστεύουμε πως οπουδήποτε και αν βρίσκονται τα μουσεία, αποτελούν ζωτική κοινωνική και πολιτιστική ανάγκη και πρέπει να προστατεύονται. Έχω επανειλημμένα δηλώσει ότι ζητούμε ένα αναπόσπαστο μέρος κτιρίου που ακρωτηριάστηκε. Σε όλο τον κόσμο το ίδιο το όνομα της πατρίδας μας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον Παρθενώνα.
            Ζητούμε απλώς κάτι μοναδικό, κάτι απαράμιλλο, κάτι ιδιαίτερο της ταυτότητάς μας.
            Επιχείρημα 4ο. Αυτή είναι η πρόσφατη σοδειά. Μόλυνση. Μόλυνση πάνω από την Ακρόπολη. Τι σας λέει αυτό; Όταν το Λονδίνο αντιμετώπιζε το σοβαρό πρόβλημα μόλυνσης, υπήρξαν κραυγές  πανικού για τα μάρμαρα; Βεβαίως όχι. Για τον απλούστατο λόγο ότι τα μάρμαρα ήταν στεγασμένα στο Βρετανικό Μουσείο. Εμείς δεν προφασιζόμαστε ότι τα γλυπτά θα επανατοποθετηθούν. Νομίζουμε ότι αυτό δεν γίνεται, αλλά η κυβέρνησή μου έχει διατυπώσει ότι την ημέρα που θα επιστραφούν τα μάρμαρα στην Αθήνα, θα υπάρχει έτοιμο να τα δεχθεί ένα όμορφο μουσείο με τα πιο προηγμένα συστήματα ασφαλείας και συντήρησης, δίπλα στην Ακρόπολη.
            Το μόνιμο επιχείρημα των Βρετανών είναι ότι μετακινώντας τα μάρμαρα, τα έσωζαν από τη βαρβαρότητα των Τούρκων. Γεγονός είναι ότι οι Τούρκοι δεν έδωσαν άδεια στο να μετακινηθούν γλυπτά από τα μνημεία και τους τοίχους της Ακρόπολης και ότι μετακινήθηκαν κατά βάρβαρο τρόπο. Παραθέτω ένα από τα γράμματα του Lusieri προς τον Έλγιν: «Έχω την ευχαρίστηση να σας ανακοινώσω την απόκτηση της 6ης μετόπης, εκείνης με τον κένταυρο που απαγάγει τη γυναίκα. Με το έργο αυτό είχαμε πολλά προβλήματα από κάθε άποψη, και αναγκάστηκα να γίνω λίγο βάρβαρος». Ο Dodwell έγραψε: «Ένιωσα την απερίγραπτη ταπείνωση να είμαι παρών, όταν ο Παρθενώνας απογυμνώνονταν από τα λαμπρότερα γλυπτά του. Είδα ορισμένες μετώπες της ακραίας νότιας πλευράς του ναού να σέρνονται κάτω»…
            Έχω πάρει πολύ χρόνο και ξέρω πως η συζήτηση είναι αυτή που θα αγγίξει τις συνειδήσεις. Ελπίζω η συζήτηση να προκαλέσει μερικές ερωτήσεις. Θέτω μερικές από αυτές. Τα μάρμαρα πάρθηκαν κακώς; Και αν κακώς πάρθηκαν, είναι σωστό να κρατούνται; Ακόμα, αν είναι σωστό το ότι πάρθηκαν, είναι λάθος να επιστραφούν; Τι βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στο επιχείρημα ότι αν δεν τα είχε πάρει ο Έλγιν, άλλος Άγγλος ή Γάλλος θα τα είχε πάρει; Πειράζει που το 95% του ελληνικού λαού μπορεί ποτέ να μη δει τα λαμπρότερα έργα της ελληνικής δημιουργίας; Είναι δυνατόν μια ελεύθερη Ελλάδα να είχε επιτρέψει τη μετακίνηση των μαρμάρων;
            Η Αγγλία και η Ελλάδα είναι φίλες χώρες. Αγγλικό αίμα έτρεξε στα ελληνικά χώματα στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού. Και οι Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για να προστατεύσουν τους Άγγλους πιλότους. Διαβάστε τον Churchill, μιλάει για το πόσο σημαντικός ήταν ο ελληνικός ρόλος στην αποφασιστική νίκη στην έρημα κατά του Ρόμελ […]
            Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνεια μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας. Είμαστε έτοιμοι να πούμε ότι θεωρούμε όλη την πράξη του Έλγιν σαν άσχετη προς το παρόν. Λέμε στη Βρετανική Κυβέρνηση: Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα, στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής, παρακαλώ δώστε τα πίσω. Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα το όνομά της.
                                                                                                    Ευχαριστώ.

Θέματα προς επεξεργασία
1. Να γίνει περίληψη του κειμένου σε 120 λέξεις.
2. Ποια επιχειρήματα υπέρ της επιστροφής των μαρμάρων στην Ελλάδα παρουσιάζει η Μελίνα Μερκούρη και ποια αντικρούει;
3. Τι σημασία έχουν για τους Έλληνες τα μάρμαρα του Παρθενώνα σύμφωνα με την ομιλήτρια;
4. Να εντοπίσετε τα δομικά μέρη του κειμένου.
5. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί η ομιλήτρια;
6. Συμμετέχετε στο Πανευρωπαϊκό Συνέδριο Νέων και στην ομιλία σας έχετε αποφασίσει να θίξετε το μείζον θέμα της επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα στη φυσική τους κοιτίδα. Να γράψετε το σχετικό κείμενο, εστιάζοντας στα επιχειρήματα που καθιστούν επιβεβλημένη την επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα (600 λέξεις)



Κείμενο 2:  Μνημεία και εκπαίδευση
            Τα κάθε λογής μνημεία φέρουν ορατά τα σημάδια του πνευματικού επιπέδου, των αισθητικών αντιλήψεων, της κοινωνικής οργάνωσης και των πολιτικών σχέσεων, που χαρακτήριζαν ένα λαό σε μια δεδομένη ιστορική στιγμή. Αποτελούν, μ’ άλλα λόγια, το πνευματικό αποτύπωμα και το υλικό ίχνος του στο χώρο και στο χρόνο και ως τέτοια συνιστούν τον πιο άμεσο φορέα του πολιτισμού του.
            Θα’ ταν,  λοιπόν, λογικό να κατέχουν περίοπτη θέση στο εκπαιδευτικό έργο και να αξιοποιούνται ως μέσα για την επίτευξη των σκοπών του. Γιατί αν ο κυριότερος από τους σκοπούς του σχολείου είναι η επαφή της νέας γενιάς με τα πνευματικά επιτεύγματα όλων των προηγούμενων, τότε τα μνημεία μπορούν να προσδώσουν σ’ αυτή την επαφή βιωματικό και άμεσο χαρακτήρα, πολύ βαθύτερο και πληρέστερο απ’ ό,τι η απλή διδασκαλία.
            Το σίγουρο είναι πως το εκπαιδευτικό σύστημα δε μένει αδιάφορο μπροστά σε αυτή τη δυνατότητα: είτε άμεσα (επισκέψεις) είτε έμμεσα (μετάδοση γνώσεων) προσπαθεί να γνωρίσει στη νέα γενιά τα μνημεία του τόπου. Είναι όμως αυτή η δυνατότητα επαρκώς αξιοποιημένη και έχουν αυτές οι προσπάθειες το επιθυμητό αποτέλεσμα; Εύλογα, κατά τη γνώμη μας, εγείρεται η αμφιβολία.
            Πρώτα απ’  όλα, στις περισσότερες από τις επισκέψεις κυριαρχούν γνωρίσματα που αντίκεινται στη δυνατότητα της ουσιαστικής επικοινωνίας με τα μνημεία. Θόρυβος, προχειρότητα και βιασύνη κρατούν τους μαθητές σε κατάσταση συναισθηματικής αποστασιοποίησης και προσδίδουν στην περιήγησή τους το χαρακτήρα μιας ανάλαφρης εκδρομής. Τις πιο πολλές φορές, λείπουν από τους μαθητές δύο βασικά στοιχεία: αφενός η προεργασία, ώστε να γνωρίζουν τι θα δουν, και αφετέρου η εξερεύνηση, ώστε να ανακαλύψουν ό,τι θα δουν. Έτσι, απροετοίμαστοι και παθητικοί κοιτάζουν αλλά δε βλέπουν, πληροφορούνται αλλά δε μαθαίνουν, διδάσκονται αλλά δε βιώνουν. Και αυτό σημαίνει ότι η τυποποιημένη ατμόσφαιρα της σχολικής αίθουσας διαπερνά τη σχέση των νέων και με τα μνημεία: ο εκπαιδευτικός προπορεύεται, οι μαθητές ακολουθούν· ο εκπαιδευτικός μιλά, οι μαθητές ακούν…
            Απ’ την άλλη, οι γνώσεις που τα σχολικά εγχειρίδια περιέχουν για τα μνημεία είναι εκ των πραγμάτων ανεπαρκείς. Όχι μόνο γιατί χαρακτηρίζονται απ’ την αποσπασματικότητα, αλλά κυρίως γιατί στο πλαίσιο ενός βαθμοθηρικού και εξετασιοκεντρικού  συστήματος παραμένουν μόνο γνώσεις, και μάλιστα κενές νοήματος και σημασίας έξω απ’ το καθορισμένο πλαίσιο. Στην καλύτερη, λοιπόν, περίπτωση διατηρούνται ως εγκυκλοπαιδικές και στη χειρότερη λησμονούνται. Είτε έτσι είτε αλλιώς δεν είναι σε θέση ούτε το ενδιαφέρον να κινήσουν ούτε το βίωμα να γεννήσουν.
            Θα’ ταν εύκολο να καταλογίσουμε την ευθύνη για όλα αυτά στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές, να ψέξουμε δηλαδή τους μεν για αδιαφορία και τους δε για ασέβεια. Πέρα όμως από άδικη θα ήταν και διαστρεβλωτική μια τέτοια κρίση, γιατί παραβλέποντας την παθολογία ενός ολόκληρου συστήματος εμμένει στην ηθική προαίρεση των υποκειμένων του, που όπως και να’ χει επηρεάζεται από αυτή την παθολογία. Με άλλα λόγια, και ενδιαφέρον και σεβασμός υπάρχουν, αλλά δίχως το κατάλληλο εκπαιδευτικό κλίμα είναι αδύνατο να καρποφορήσουν. Και μέχρι το κλίμα αυτό να απαλλαγεί από τη μονομέρεια της γνωσιοκεντρικής και βαθμοθηρικής του λειτουργίας, τόσο η δυνατότητα της βιωματικής επαφής με τα μνημεία και τους πολιτισμούς που εκπροσωπούν θα ακυρώνεται κατά την εκπαιδευτική πράξη.  

         Π. Χατζημωυσιάδης, Μ. Αθανασίου, Η Νεοελληνική Γλώσσα στο Ενιαίο Λύκειο


Θέματα προς επεξεργασία
1. Να γίνει περίληψη του κειμένου σε 120 λέξεις.
2. Ποια είναι η σημασία των μνημείων κατά το συγγραφέα;
3. Πώς μπορούν τα μνημεία να διαδραματίσουν έναν ενεργητικό ρόλο σε σχέση με τους σκοπούς της εκπαίδευσης;
4. Τι κάνει το εκπαιδευτικό σύστημα για να γνωρίσει στη νέα γενιά τα μνημεία του τόπου και ποια είναι τα τρωτά σημεία αυτών των προσπαθειών;
5. Πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η δυνατότητα βιωματικής επαφής με τα μνημεία μέσω της εκπαίδευσης;
6. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το κείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
7. Πού έγκειται η παιδευτική σημασία των μνημείων και για ποιο λόγο θα έπρεπε αυτά να κατέχουν «περίοπτη θέση στο εκπαιδευτικό έργο»;
8. Ορίζοντας το χαρακτήρα της «παθολογίας» του εκπαιδευτικού συστήματος, το κείμενο κάνει λόγο για τη «μονομέρεια της γνωσιοκεντρικής και βαθμοθηρικής του λειτουργίας». Να εξηγήσετε σε μια παράγραφο 80 λέξεων το νόημα αυτής της άποψης.
9. χαρακτήριζαν, δεδομένη, ίχνος, προσπαθεί, κινήσουν: να γράψετε ένα συνώνυμα για κάθε λέξη του κειμένου.
10. Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι θα μπορούσε να συμβάλει το σχολείο στη βαθύτερη γνωριμία και επαφή των νέων με τα μνημεία του τόπου; Αναπτύξτε τις απόψεις σας σε μια επιστολή 500 λέξεων που απευθύνεται προς τον Υπουργό Παιδείας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου